Δήμαρχος Τήλου: Σταματήσαμε την επιδρομή των κυνηγών και τις θανάσιμες συνέπειες για ζώα και περιβάλλον

Συνέντευξη στον Κώστα Αλεξίου*

Η Μαρία Καμμά - Αλιφέρη διατελεί δήμαρχος της Τήλου από το 2012. Στις αρχές Σεπτεμβρίου είχα τη χαρά να με δεχτεί στο γραφείο της, όπου μέσα σ’ ένα ευχάριστο και φιλικό κλίμα μιλήσαμε για το χρονικό της απαγόρευσης του κυνηγιού στην Τήλο. Οι φωτογραφίες των περιθαλπόμενων πτηνών στο κινητό της και η συζήτηση για τη βιολογία και τη συμπεριφορά τους υπέδειξαν έναν άνθρωπο που ενδιαφέρεται ειλικρινά για τα ζώα.  Την ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο της και την καλή της διάθεση.

 -Θα ήθελα να πιάσουμε το θέμα από την αρχή. Πώς ξεκίνησε η απαγόρευση;

Με πας πολύ πίσω... Τη δεκαετία του ’90 ξεκίνησε μια προσπάθεια να περιορίσουμε ουσιαστικά την επιδρομή που γινόταν κατά την κυνηγετική περίοδο. Ήταν η εποχή που ο δήμος άρχιζε να κάνει μια στρατηγική αλλαγή της τουριστικής προβολής και της προσέγγισης του κόσμου για το νησί μας. Δεδομένου ότι η Τήλος έχει πολύ πλούσια χλωρίδα και πανίδα, όπως έχουμε και πάρα πολλά μονοπάτια, ο κόσμος που επισκέπτεται το νησί μας το επιλέγει γι' αυτά τα χαρακτηριστικά. Με την επιδρομή των κυνηγών, αναγκαστικά αυτό σταματούσε. Και βέβαια, ήταν τεράστια η οικολογική καταστροφή που γινόταν στο νησί, καθώς φεύγοντας άφηναν πίσω τους συντρίμμια, από βρωμιές μέχρι σκυλιά. Εάν παρατηρήσεις, στην Τήλο δεν υπάρχουν αδέσποτα σκυλιά.

-Ναι, το πρόσεξα.

Κάποιες γάτες υπάρχουν μόνο, που τις έχεις ο κόσμος στις αυλές του και περιφέρονται γύρω από αυτές. Οι κάτοικοι έχουν μια γενικότερη φιλοζωική τάση, κάτι που ισχύει και για τους ανθρώπους που έχουν επιλέξει την Τήλο για νησί τους. Όταν λοιπόν τελείωνε η κυνηγετική περίοδος, μετά την επιδρομή – γιατί για επιδρομή μιλάμε – βλέπαμε το μέγεθος του «έργου» τους. Τα παιδιά της γενιάς μου έχουμε τραυματικές εμπειρίες απ’ αυτό το γεγονός. Ήταν πόλεμος. Είναι και η μορφολογία του νησιού τέτοια που φαντάσου πως έρχονταν 200-300 άτομα, έπιαναν τα βουνά και κατεβαίνοντας ό,τι υπήρχε το σκότωναν.

-Οι οποίοι δεν ήταν ντόπιοι, σωστά;

Όχι, δεν ήταν ντόπιοι, οι Τηλιακοί που ασχολούνταν με το κυνήγι ήταν ελάχιστοι. Οπότε κάπου εκεί αρχίσαμε τις διαδικασίες να δούμε πώς μπορούμε να το περιορίσουμε αυτό. Την πρώτη φορά που προσπάθησε το δημοτικό συμβούλιο να πάρει την απόφαση, η πλειοψηφία ήταν αρνητική. Κάπου εκεί, η κοινωνία των πολιτών πήρε το πρότζεκτ στα χέρια της. Οι άνθρωποι που ξεκίνησαν να μαζεύουν υπογραφές – σε ένα απλό τετράδιο υπέγραφαν – για να σταματήσει το κυνήγι, ήταν 70 χρόνων και άνω.

-Πολύ ενδιαφέρον. Εγώ είχα την εντύπωση ότι η απαγόρευση κυνηγιού ήταν πρωτοβουλία του Τάσου Αλιφέρη.

Ο Τάσος με την παράταξή του, αν και δεν ήταν όλοι υπέρ, αποφάσισε να κάνει την αρχική κίνηση. Η πρόταση όμως δεν πέρασε από το δημοτικό συμβούλιο. Οπότε μετά εμείς που ήμασταν έξω από το δημοτικό συμβούλιο αρχίσαμε να κάνουμε αυτή διαδικασία σε άλλο επίπεδο, βοηθώντας ουσιαστικά την πρόταση του δημάρχου και της μερίδας του δημοτικού συμβουλίου που την υποστήριξαν, αλλά δεν πέρασε. Αφού λοιπόν μαζέψαμε τις υπογραφές, η πρόταση πέρασε από το δημοτικό συμβούλιο. Και κάπως έτσι ξεκίνησε ο Γολγοθάς, να προσπαθούμε κάθε χρόνο να πείσουμε ότι η τοπική κοινωνία δεν το θέλει το κυνήγι.

Γιατί συμβαίνει αυτό τώρα: Η Τήλος ναι μεν είναι ενταγμένη ολόκληρη στο NATURA 2000, αλλά κατά τρόπο τραγικό δεν προβλέπεται απαγόρευση κυνηγιού στις περιοχές NATURA. Ένα μεγάλο μέρος του νησιού όμως είναι καταφύγιο άγριας ζωής. Άρα λοιπόν ή κάνεις όλο το νησί καταφύγιο άγριας ζωής και ουσιαστικά σταματάς οποιαδήποτε ανάπτυξη, ή βρίσκεις άλλους τρόπους. Ο Τάσος προσπάθησε να κάνει μια μελέτη μέσα από την οποία ήθελε να ανακατατάξει το νησί σε πάρκο με ιδιαίτερο καθεστώς.

Η μελέτη κατατέθηκε και η δημόσια διαβούλευση είχε ολοκληρωθεί πριν καν αναλάβω εγώ το 2012, αλλά κόλλησε για λόγους γραφειοκρατικούς. Εγώ έκανα 3-4 ταξίδια στο υπουργείο Περιβάλλοντος και βρήκαμε κάπου καταχωνιασμένη τη μελέτη, ο υπάλληλος όμως που την είχε αναλάβει επρόκειτο να φύγει και παρά τις υποσχέσεις του απέναντί μου τελικά δεν έκανε κάτι μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε. Μετά η νομοθεσία άλλαξε και κολλήσαμε εκεί. Από κει και πέρα, έχουμε φροντίσει κάθε φορά που βγαίνει μια απαγορευτική διάταξη για το κυνήγι να είναι μέσα η Τήλος.

Δεν σου κρύβω όμως ότι αυτό ελλοχεύει κινδύνους. Να βρεθεί, δηλαδή, κάποια στιγμή κάποιος σε μια θέση ευθύνης και να πει «όχι». Κάποια στιγμή μάλιστα στις αρχές του 2000 επιχείρησαν να το κάνουν και το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό: Η Τήλος δεν συμπεριελήφθη στις απαγορευμένες περιοχές και οι κυνηγοί των γύρω περιοχών, που αδυνατούν να κατανοήσουν την επιχειρηματολογία μας και περίμεναν πώς και πώς, έκαναν επιδρομή – συγκεκριμένα είχαν έρθει με το καράβι «Κάλυμνος». Αμέσως η τοπική κοινωνία κινητοποιήθηκε, τους περίμεναν στο λιμάνι και τους πέταξαν στη θάλασσα.

-Κυριολεκτικά;

Κυριολεκτικά, πέταξαν ανθρώπους στη θάλασσα, πλακώθηκαν στο λιμάνι, δεν τους άφησαν καν να περάσουν. Μα είναι κάτι που δεν το διαπραγματεύεται πια η τοπική κοινωνία! Γιατί δεν μπορείς να το διαπραγματευτείς όταν ακολουθείς μια συγκεκριμένη πολιτική και έχεις αυτά τα αποτελέσματα. Όταν έχεις ένα αποτέλεσμα τόσο πετυχημένο, δεν πας να το διακινδυνεύσεις με οποιονδήποτε τρόπο. Δεν είναι όμως μόνο ο τουρισμός, υπάρχει και μια γενικότερη ευαισθητοποίηση στο νησί.

Ο κύριος λόγος που θέλουμε να κρατήσουμε αυτό το καθεστώς είναι γιατί κι εμείς το γουστάρουμε. Εγώ προσωπικά έχω περιθάλψει έναν τραυματισμένο πετρίτη που τον είχα τρεις μήνες. Έχουμε περιθάλψει και σπιζαετούς και όχι μόνο. Τις προάλλες μαζέψαμε έναν ερωδιό. Επίσης, η Τήλος φιλοξενεί τέσσερα ζευγάρια σπιζαετού, βασική τροφή του οποίου είναι η πέρδικα. Το νησί έχει πάμπολλες πέρδικες και έτσι εξασφαλίζουμε ότι θα έχουμε και σπιζαετούς. Να πω ακόμα ότι επειδή τα ζώα εδώ έχουν χρόνια ν' ακούσουν πυροβολισμό, είναι κατά κάποιον τρόπο εξημερωμένα, μπορεί να πετάξει ένα πτηνό και να έρθει να κάτσει δίπλα σου. Και αυτό είναι κάτι πολύ όμορφο.

-Ποια ήταν τα βραχυπρόθεσμα και ποια τα μακροπρόθεσμα οφέλη της απαγόρευσης;

Το κύριο βραχυπρόθεσμο όφελος ήταν ότι μαζεύτηκε η μόλυνση του περιβάλλοντος. Αυτό ουσιαστικά έγινε άμεσα, σε ένα καλοκαίρι. Σημαντικό είναι ακόμα ότι γλίτωσαν οι πέρδικες, οι οποίες κινδύνευαν με εξαφάνιση στο νησί. Όταν έφευγαν οι κυνηγοί από το νησί δεν άκουγες πουλί να κελαηδάει. Επίσης σταμάτησαν να παρατάνε σκυλιά – εγώ θυμάμαι τον πατέρα μου, όταν ήμουν παιδάκι, μετά από κάθε κυνηγετική περίοδο να μας φέρνει και ένα σκυλί. Υπήρχαν επίσης δολιοφθορές και πολλή βρωμιά που άφηναν, περιττώματα, κονσέρβες, κ.τ.λ.. Δυστυχώς δεν είναι όλοι οι κυνηγοί άνθρωποι που σέβονται και αγαπούν το περιβάλλον. Να σου πω εδώ ότι η πρώτη μου επίσκεψη στον ανακριτή ήταν έπειτα από καταγγελία των κυνηγετικών συλλογών.

-Ότι...;

Ότι η δήμαρχος και ο δήμος δεν δέχονται να ανοίξουν το κυνήγι. Μετά τον θάνατο του Τάσου του Αλιφέρη θεώρησαν ότι μπορούν ν’ αλλάξουν κάποια πράγματα. Δεν μπορούν όμως να καταλάβουν ότι αυτό το πράγμα έχει πλέον περάσει στο DNA των κατοίκων και δεν είναι θέμα της δημάρχου.

-Θυμάμαι ότι είχαν βγάλει και μια επιθετική ανακοίνωση τότε, στην οποία απαντήσατε με ανάλογο ύφος. Τελικά δεν ήρθαν ποτέ, να φανταστώ;

Όχι, έκαναν επιδρομές. Όποτε όμως τους αντιλαμβανόμασταν, επεμβαίναμε. Και ένας λόγος που φέραμε εδώ και σκάφος του λιμενικού από το αρχηγείο είναι αυτός. Τότε είχαν κατηγορήσει και τη δημοτική αρχή ότι δεν ανοίγουν το κυνήγι για να τρώνε τις πέρδικες μεταξύ τους, κάτι το οποίο δεν ισχύει. Στο παρελθόν είχαν υπάρξει κάποιες παραβατικές συμπεριφορές και μου είχαν αναφερθεί κι εμένα, αλλά φρόντιζα να αντιμετωπίζονται. Δεν υπάρχει ανοχή σε αυτές τις συμπεριφορές, όπως δεν υπάρχει και στο κόψιμο των βελανιδιών για να φυτευτούν ελιές.

Για να απαντήσω και στο άλλο σκέλος της ερώτησης, μακροπρόθεσμα τα αποτελέσματα είναι ορατά πλέον σε όλους: Όταν μετά από 30 σχεδόν χρόνια υπάρχει μια τουριστική κίνηση στο νησί που ξεπερνάει τους έξι μήνες, όταν Σεπτέμβρη-Οκτώβρη δεν μπορείς να βρεις δωμάτιο να μείνεις από τους πολλούς περιπατητές και όταν κάθε χρόνο έχουμε αύξηση των επισκεπτών του νησιού, τα γεγονότα μιλάνε από μόνα τους. Η οικονομία έχει ανέβει. Οι μόνιμοι κάτοικοι αυξάνονται. Εκεί που το δημοτικό σχολείο κινδύνευε να κλείσει και το γυμνάσιο ήταν εξατάξιο, τώρα έχουμε από βρεφονηπιακό σταθμό μέχρι 3η λυκείου – έχουμε γύρω στα 80 παιδιά συνολικά.

-Αυτό το εγχείρημα θα μπορούμε να υλοποιηθεί σε άλλες περιοχές; Το μοντέλο της ανάπτυξης μέσω της απαγόρευσης του κυνηγιού που εφαρμόζει η Τήλος, θα μπορούσε να ακολουθηθεί από άλλα νησιά;

Βεβαίως και θα μπορούσε. Και να πω και κάτι εδώ: Δεν μπορώ να κατανοήσω πώς επιτρέπεται το κυνήγι σε τόσο μικρά νησιά. Όταν δηλαδή τη δεκαετία του 1980 ήμασταν 250-270 κάτοικοι σε όλο το νησί και αυτοί που έρχονταν να κυνηγήσουν ήταν 300, καταλαβαίνεις τι γινόταν. Είναι αδιανόητο. Γι' αυτό τον λόγο συνέβαιναν και πολλά ατυχήματα: Έχει φύγει άνθρωπος χωρίς μάτι, άλλοι με σκάγια στην πλάτη, έχουν γίνει πολλά τέτοια περιστατικά. Δεν γίνεται να αποφευχθούν αυτά σε τόσο μικρή έκταση.

Και δεν μπορώ να καταλάβω για ποιον λόγο κάποιος που έχει αυτό το χόμπι – γιατί χόμπι λένε ότι είναι, και μάλιστα υποτίθεται ότι αγαπάνε το περιβάλλον – δεν μπορώ να καταλάβω τι ικανοποίηση βρίσκουν αυτοί οι άνθρωποι όταν πηγαίνουν σ’ έναν μικρό τόπο και ουσιαστικά περικυκλώνουν τα βουνά – αυτό γίνεται στα μικρά νησιά – και αρχίζουν και κατεβαίνουν, και σαρώνουν ό,τι υπάρχει στον διάβα τους. Δεν υπάρχει καν δηλαδή η έννοια του κυνηγιού, είναι απλά μακελειό. Είναι ένας άνισος πόλεμος, σαν να παίρνεις ένα κανόνι για να κυνηγήσεις ένα σπουργίτι. Επίσης, δεν μπορώ να κατανοήσω γιατί η πολιτεία δεν το καταλαβαίνει αυτό, να βάλει τα δεδομένα κάτω και να δει τα οφέλη. Είναι τόσα πολλά τα νησιά που είναι σαν την Τήλο.

-Αυτό είναι ένα ερώτημα. Γιατί δεν το κάνουν;

Έλα ντε! Γιατί δεν το κάνουν; Και γιατί πρέπει η Τήλος κάθε φορά να βγαίνει μπροστά με αγώνες και με την απειλή ότι θα τους πετάξουμε στη θάλασσα για να περιληφθούμε στην απαγόρευση; Εμείς θέλουμε καθολική και μόνιμη απαγόρευση. Γιατί λοιπόν αφού έχεις το αποτέλεσμα εδώ και το βλέπεις, δεν το εφαρμόζεις και αλλού; Πήγαινε τον άλλο μήνα στη Νίσυρο που είναι δίπλα να δεις τι θα γίνει. Σφαγή θα γίνει! Και έλα μετά πάλι στην Τήλο, να δεις τι κίνηση έχει η Τήλος και τι κίνηση έχει η Νίσυρος. Γιατί λοιπόν αυτό δεν το κάνει νόμο η πολιτεία; Ή, και νόμο να μην το κάνει, ας αφήσει την τοπική κοινωνία να αποφασίσει.

Δεν σου κρύβω ότι με ρωτάνε αρκετοί δήμαρχοι μικρών νησιών «Πώς το κάνατε για να το κάνουμε κι εμείς;» Η απάντηση που τους δίνω είναι: «Ενεργοποιήστε την τοπική σας κοινωνία». Δεν έγινε καθόλου εύκολα αυτό που καταφέραμε στην Τήλο. Δεν μας χάρισαν τίποτα εδώ, όπως δεν έχουν χαριστεί και σε κανένα άλλο μικρό νησί. Όλα ένας αγώνας είναι. Εδώ παλεύεις για τα αυτονόητα. Αυτονόητο είναι να έχεις εκπαίδευση, αυτονόητο είναι να έχεις ιατρική περίθαλψη, αυτονόητο είναι να έχεις ψωμί – όταν ήμουν εγώ παιδάκι δεν ήταν καθόλου βέβαιο ότι μπορούμε να τρώμε φρέσκο ψωμί. Γι' αυτόν λοιπόν τον λόγο η πολιτεία πρέπει να είναι αρωγός σε αυτές τις προσπάθειες των τοπικών κοινωνιών.

-Όσον αφορά την απαγόρευση στην Τήλο δεν είχατε ποτέ βοήθεια από την πολιτεία; Ανεξαρτήτως κυβέρνησης;

Ποτέ. Βρίσκονται κάποιοι άνθρωποι με τους οποίους μπορείς να έχεις έναν δίαυλο επικοινωνίας, αλλά μέχρι εκεί. Ακόμα και το ενεργειακό πλάνο του νησιού, δεν πέρασε καθόλου εύκολα. Κουραστήκαμε.

-Είχα αφήσει για το τέλος την ερώτηση εάν υπάρχει θέληση να συνεχιστεί η απαγόρευση, αλλά μου το έχεις απαντήσει ήδη...

(Γέλια) Δεν κάνουμε τέτοιες ερωτήσεις!

*Ο Κώστας Αλεξίου είναι μεταφραστής και συντονιστής των Εκδόσεων Κυαναυγή.