Της Κάτιας Σωτηρίου*
Το 1993 οι Γάλλοι συγκλονίστηκαν από την αποκάλυψη μιας υπόθεσης μαζικής δολοφονίας με δράστη τον Jean Claude Romand, που σκότωσε τη γυναίκα του, τα παιδιά τους, τους γονείς του και τον σκύλο τους, αποπειράθηκε να σκοτώσει και την ερωμένη του, και έστησε ένα σκηνικό ψεύτικου εμπρησμού στο σπίτι του και μια ψεύτικη απόπειρα αυτοκτονίας προκειμένου να «γλιτώσει» λόγω ψυχολογικής διαταραχής με μειωμένο καταλογισμό.
Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και το modus operandi του Romand, είναι σαφώς διαφορετικά από τα στοιχεία της υπόθεσης που έχει ταράξει τη χώρα μας τις τελευταίες 40 ημέρες, ωστόσο, υπάρχει μια ενδιαφέρουσα κοινή λεπτομέρεια. Ο φόνος του σκύλου.
Ο καθ’ ομολογίαν δράστης των Γλυκών Νερών, Χαράλαμπος Αναγνωστόπουλος, ομολόγησε ότι μέρος του σχεδίου του να στήσει ένα σκηνικό ληστείας και φόνου ήταν και η δολοφονία του οικογενειακού σκύλου. Αυτή του η πράξη ωστόσο ήταν και ένα σαφές, για τους εγκληματολόγους και συμπεριφορικούς αναλυτές, ενοχοποιητικό στοιχείο, καθώς πρόδιδε έναν ιδιαίτερα «προσωπικό» τόνο, αλλά ταυτόχρονα και έναν αναίτιο φόνο.
Πράγματι, η δολοφονία ενός φιλικού μικρόσωμου ζώου, δεν θα συνέβαινε σε μια κανονική ληστεία, πόσω μάλλον το κρέμασμα του σκύλου από το λουρί του, στο εσωτερικό του σπιτιού. Εκτός από ενοχοποιητικό όμως, το στοιχείο αυτό είναι δηλωτικό της ψυχοσύνθεσης του καθ’ ομολογία δράστη, ο οποίος διέπραξε δύο φόνους, μια γυναικοκτονία, και μια ζωοκτονία, μέσα σε λίγη ώρα. Επέλεξε να πνίξει το ζώο με τα χέρια του, νιώθοντας δηλαδή στα χέρια του τη ζωή να φεύγει από το σκύλο του.
Η ψυχρή αυτή επιλογή του να σκοτώσει τον οικογενειακό σκύλο δείχνει τη διάθεση του να στήσει ένα σκηνικό καθαρής βίας, που θα το ταίριαζε ο ίδιος με τους μετέπειτα ισχυρισμούς για «σπαστά ελληνικά», σε μια προσπάθεια του να αποδώσει εθνικά και ρατσιστικά χαρακτηριστικά στο έγκλημα, αποπροσανατολίζοντας την κοινή γνώμη. Δείχνει όμως και απόλυτη έλλειψη ενσυναίσθησης, αφού επί της ουσίας ήταν ένας αναίτιος φόνος, που έγινε μόνο για να εξυπηρετήσει μια ρατσιστική, αλλά και μεγαλομανή - ναρκισσιστική του διάθεση.
Στην εγκληματολογία, η έλλειψη ενσυναίσθησης έχει συνδεθεί με τα λεγόμενα χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας της προσωπικότητας - ναρκισσισμός, μακιαβελισμός και κοινωνικοπάθεια - που εκδηλώνονται σε ανθρώπους ως υπερβολική αυτο-αγάπη, χειραγωγική στάση και έλλειψη ενσυναίσθησης. Δεν είναι σαφές πόσα άτομα έχουν αυτά τα γνωρίσματα, αλλά διάφορες μελέτες και εκτιμήσεις τοποθετούν τον αριθμό κάπου μεταξύ 1% και 10%.
Τα άτομα με αυτά τα χαρακτηριστικά συχνά αναφέρεται ότι έχουν εμμονή με τον εαυτό τους και δυσκολεύονται να καταλάβουν και να σεβαστούν τα συναισθήματα των άλλων. Εξαιτίας αυτού, οι σχέσεις τους είναι συχνά καταχρηστικές και ελεγχόμενες. Οι σύντροφοι αυτών των ανθρώπων συνήθως πέφτουν θύματα χειραγώγησης, βίας, αλλά και εξαπάτησης ώστε να πιστεύουν ότι εκείνοι φταίνε για την προβληματική τους σχέση.
Ο κοινωνικοπαθής έχει ένα συναισθηματικό κέλυφος, χωρίς ικανότητα να αισθάνεται τον πόνο των άλλων και οι λέξεις έχουν νόημα μόνο στο βαθμό που πείθουν και χειραγωγούν τους άλλους στις απόψεις του κοινωνικοπαθή. Τα συναισθήματα είναι ανύπαρκτα, αλλά ο κοινωνικοπαθής μπορεί συχνά να μιμείται έξυπνα τέτοια συναισθήματα όταν χρειάζεται, και με τρόπους που θα εξαπατήσουν έναν μέσο παρατηρητή. Εξάλλου, έχει διαπιστωθεί σε αναλύσεις ψυχολογικών προφίλ ότι ο κοινωνικοπαθής υιοθετεί ένα alter ego όταν βρίσκεται με τρίτους και μπορεί να γίνει εξαιρετικά γοητευτικός, ήρεμης και συλλογικής διάθεσης, και πολύ εύγλωττος και πειστικός.
Τόσο οι άνθρωποι όσο και τα ζώα που τυχαίνει να ζουν με έναν κοινωνικοπαθή (sociopath) νάρκισσο, αποτελούν αντικείμενα, ή απλά εργαλεία που είναι στην απόλυτη κατοχή τους, και στη διάθεσή τους για πάσα χρήση. Ο σκύλος στα Γλυκά Νερά έγινε ένα εργαλείο σκηνοθεσίας, ένα μέσο «αθώωσης» όπως πίστευε ο καθ’ ομολογία δράστης, που επέλεξε να κάνει έναν αχρείαστο και συνάμα απίστευτα βάρβαρο, θα το ξαναπούμε, φόνο, για να «καλύψει» έναν άλλο φόνο. Είναι χαρακτηριστικό των κοινωνικοπαθών νάρκισσων να υπερηφανεύονται για την ικανότητά τους να εξαπατούν και να ξεφεύγουν.
Να θυμίσουμε ότι υπάρχουν συστηματικά και σταθερά ερευνητικά ευρήματα που υποδηλώνουν μια ισχυρή σχέση μεταξύ της σκληρότητας κατά των ζώων και της βίας σε άτομα, συμπεριλαμβανομένης της ενδοοικογενειακής κακοποίησης και της κακοποίησης παιδιών.
Οι κακοποιητές συχνά εμπλέκονται σε βία κατά των ζώων επειδή δεν έχουν ενσυναίσθηση, αλλά και γιατί η σκληρότητα κατά των ζώων γίνεται μέσο ελέγχου και εκφοβισμού των θυμάτων τους. Η κακοποίηση του οικογενειακού κατοικίδιου έχει πολλές φορές στόχο να ενσταλάξει τον φόβο στα θύματα και να τα «διδάξει» για το τι έχουν να περιμένουν.
Στην περίπτωση των Γλυκών Νερών η έλλειψη συναισθήματος από την πλευρά του δράστη τον οδήγησε στο να μη διστάσει να χρησιμοποιήσει το ζώο για να καλύψει τα ίχνη του. Ή ίσως με τη ζωοκτονία ο δράστης να αποσκοπούσε και στον πλήρη «αφανισμό» της προσωπικότητας του θύματος, αφού η γυναίκα του είχε μεγάλη αδυναμία στο μικρό ζώο, και άρα ο δικός της φόνος θα έπρεπε να συνοδεύεται και από το φόνο του αγαπημένου της κατοικίδιου. Αυτή είναι μια πραγματικά φρικτή λεπτομέρεια, όχι μόνο για τη σκιαγράφηση του προφίλ του δράστη, αλλά κυρίως γιατί όλοι μας που ζούμε με ένα ζώο, το θεωρούμε ισότιμο μέλος της οικογένειας, και μάλιστα, το πιο αθώο.
Το σημαντικό «μάθημα» αυτής της ιστορίας είναι ότι οι αυτοί οι δράστες δεν έχουν ένα συγκεκριμένο στυλ και «πρόσωπο», αλλά μπορεί να είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, ένας νέος και όμορφος επαγγελματίας, ο χαμογελαστός γείτονας μας. Δυστυχώς, έχουμε μάθει πολλές φορές να προσπερνάμε συμπεριφορές και ενδείξεις συναισθηματικής αποστασιοποίησης και έλλειψης ενσυναίσθησης, ή προσπάθειες χειραγώγησης.
Πρέπει σιγά - σιγά να σκύψουμε πάνω από τον συνάνθρωπο μας, από τα παιδιά μας, και να προσπαθούμε να αφουγκραστούμε τις αγωνίες και τα προβλήματα τους, αλλά και τις πιθανές παρεκτροπές και δυσλειτουργίες τους. Ίσως, ίσως τότε να μπορέσουμε να αποφύγουμε ή να περιορίσουμε τέτοια συγκλονιστικά γεγονότα, να σώσουμε ζωές και ψυχές.
*Η Κάτια Σωτηρίου είναι νομικός, εγκληματολόγος.
Διαβάστε επίσης:
Η συνάφεια της παιδικής εγκληματικότητας κατά των ζώων και της παιδικής κακοποίησης
Βοηθήστε μας να συνεχίσουμε να σας ενημερώνουμε για όσα συμβαίνουν στα ζώα στην Ελλάδα ενισχύοντας το www.zoosos.gr
