Ένας δηλητηριασμένος αλλά ζωντανός Ασπροπάρης εντοπίστηκε στα μέσα Απριλίου στην προστατευόμενη περιοχή Αντιχασίων Όρων - Μετεώρων του δικτύου Natura 2000. Ο Ασπροπάρης, που είναι το πιο απειλούμενο είδος όρνιου στην Ευρώπη και την Ελλάδα κατάφερε να επιβιώσει, όμως το ταίρι του έχει εξαφανιστεί από τη φωλιά τους γεγονός, που καταδεικνύει στους ειδικούς, ότι πιθανόν έχει και αυτό δηλητηριαστεί και ίσως είναι ήδη νεκρό.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν την απώλεια επειδή παρακολουθούσαν το ζευγάρι, καθώς είναι ένα από τα ελάχιστα ζεύγη τέτοιων όρνιων, που έχουν απομείνει στον ελλαδικό χώρο. Ο Ασπροπάρης, που είναι πτωματοφάγο πουλί, βρέθηκε δίπλα σ’ έναν δηλητηριασμένο από φόλα σκύλο, στην Βλαχάβα Καλαμπάκας. Εκεί όπου στις 3 Απριλίου 2012 είχαν βρεθεί από κτηνοτρόφους δέκα νεκρά τσοπανόσκυλα και τέσσερις νεκρές αλεπούδες.
Η Ομάδα Άμεσης Επέμβασης του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, που επισκέφθηκε το σημείο στις αρχές Απριλίου διαπίστωσε τις πραγματικές διαστάσεις του συμβάντος και κατά την έρευνα στις γύρω πλαγιές, βρέθηκαν επιπλέον τέσσερα νεκρά τσοπανόσκυλα και ένα κουνάβι.
Τα δείγματα από υπολείμματα των δηλητηριασμένων δολωμάτων, που χρησιμοποιήθηκαν, ήταν αυτοσχέδιες κάψουλες παραφίνης με αμπούλες κυανίου στο εσωτερικό τους. Περισυλλέχθηκαν προσεκτικά προκειμένου να μην καταναλωθούν από άλλα ζώα και εστάλησαν για τοξικολογικό έλεγχο.
Σώθηκε ο Ασπροπάρης
Ο Ασπροπάρης σώθηκε χάρη στην έγκαιρη και φιλότιμη αντίδραση του κτηνοτρόφου του κ. Στέργιου, που βρήκε και μετέφερε τον γύπα στα Τρίκαλα, στην κτηνίατρο Στεφανία Δανίκα, που συνεργάζεται με την Ομάδα Διάσωσης και Περίθαλψης Άγριων Ζώων της Κτηνιατρικής Σχολής Α.Π.Θ., η οποία και του προσέφερε τις πρώτες βοήθειες.
Σε συνεργασία με το Α.Π.Θ. πραγματοποιήθηκαν τοξικολογικές εξετάσεις, ενώ οι έρευνες για άλλα δηλητηριασμένα ζώα στην περιοχή έγιναν από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ και το Δασαρχείο Καλαμπάκας. Ο δηλητηριασμένος Ασπροπάρης τελικά εστάλη για νοσηλεία στον Σύλλογο Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής ΑΝΙΜΑ στην Αθήνα και παρέμεινε εκεί. Επέστρεψε υγιής στον τόπο του στις 29 Μαΐου.
Στα Αντιχάσια Όρη παρουσία εκπροσώπων του Δασαρχείου και του Δήμου Τρικκαίων, του WWF, του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, μελών του δικτύου του προγράμματος LIFE+, της Ορνιθολογικής Εταιρίας, και του κ. Στέργιου – που τον εντόπισε – η ΑΝΙΜΑ άφησε τον γύπα μέχρι την άκρη του βράχου και εκείνος υγιής και δυνατός απογειώθηκε. Αλλά για να επιζήσει θα πρέπει να σταματήσουν τα δηλητήρια και οι φόλες και στην ύπαιθρο.
Διεθνώς ρεζίλι και για τις φόλες
Η περίπτωση αυτή, αποτελεί το δεύτερο σοβαρό περιστατικό δηλητηρίασης μέσα σε δύο μόλις μήνες. Τον Φεβρουάριο οι περιβαλλοντικές οργανώσεις κατήγγειλαν ένα από τα σοβαρότερα περιστατικά μαζικής δηλητηρίασης των τελευταίων ετών, που είχε ως αποτέλεσμα τη θανάτωση έξι προστατευόμενων αρπακτικών πουλιών στην προστατευόμενη περιοχή των Στενών του Νέστου.
Ο δράστης δεν έχει ακόμη βρεθεί από το αρμόδιο Δασαρχείο Σταυρούπολης, ενώ έχει ενημερωθεί και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αναμένεται η παρέμβασή της. Σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας, η χώρα μας φιλοξενεί 30-50 ζευγάρια Ασπροπάρη [1]. Ωστόσο, καθώς ο πληθυσμός του είδους μειώνεται με ραγδαίους ρυθμούς, εκτιμάται ότι σήμερα τα αναπαραγόμενα ζευγάρια είναι πιθανόν λιγότερα.
Ο πληθυσμός του είδους έχει υποστεί δραματική μείωση από τη δεκαετία του ‘80, η οποία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στην παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων. Το περιστατικό δηλητηρίασης αποτελεί σοβαρό πλήγμα για την επιβίωση του είδους στη χώρα μας και παίρνει διεθνείς διαστάσεις καθώς ακυρώνει τις χρόνιες προσπάθειες της Ε.Ε. και γειτονικών στην Ελλάδα χωρών για την προστασία του είδους [2].
Οι φόλες εξοντώνουν τον φυσικό μας πλούτο
Η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, αν και παράνομη, αποτελεί δυστυχώς συνήθη πρακτική για την ελληνική ύπαιθρο και η οποία έχει ενταθεί ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα. Σκοπός της δηλητηρίασης είναι η εξόντωση ζώων, που θεωρούνται λανθασμένα από τους ανίδεους ως επιβλαβή, (λύκος, αλεπού, αρκούδα, σκύλοι, γάτες) επειδή ενίοτε προκαλούν ζημιές σε παραγωγούς (κτηνοτρόφους, αγρότες) ή επειδή πολύ απλά κάποιοι ενοχλούνται από την παρουσία των ζώων και των αδέσποτων και των δεσποζόμενων.
Χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων γίνεται συστηματικά και από κυνηγούς με στόχο την εξόντωση των θηρευτών των θηρεύσιμων ειδών, π.χ. αλεπούδων, επειδή τρέφονται μεταξύ άλλων και με λαγούς, πέρδικες κ.ά., αφού αυτή είναι η φυσική τροφή τους. Τις περισσότερες φορές μεταξύ άλλων πέφτουν θύματα δηλητηρίασης και σπάνια και απειλούμενα ζώα, αλλά και κυνηγετικοί και ελληνικοί ποιμενικοί σκύλοι. Τα θύματα της παράνομης αυτής πρακτικής αντιμετωπίζονται ως «παράπλευρες απώλειες».
Η σιωπηλή εξαφάνιση του φυσικού πλούτου της Ελλάδας κάνει αυτό, που κάποτε ήταν κοινή ομορφιά στον ουρανό της υπαίθρου, την άφιξη πολυάριθμων Ασπροπάρηδων την άνοιξη, σπάνιο και μακρινό φαινόμενο. Προκειμένου ο εμβληματικός Ασπροπάρης να συνεχίσει να αποτελεί φυσική κληρονομιά και για επόμενες γενιές θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε, ότι το περιστατικό αυτό φέρνει για άλλη μία φορά τη χώρα μας σε δυσμενή θέση διεθνώς, ότι οι δράστες θα πρέπει να έρθουν προ των ευθυνών τους και οι αρμόδιες αρχές να αντιμετωπίσουν με άμεσα και στοχευμένα μέτρα τη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων στην ελληνική ύπαιθρο.
[1] Στην ιστοσελίδα της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (IUCN) μπορείτε να βρείτε στοιχεία για τον παγκοσμίως απειλούμενο Ασπροπάρη.
[2] Σήμερα, για την αντιμετώπιση και καταπολέμηση αυτού του ιδιαίτερου κοινωνικο-περιβαλλοντικού προβλήματος υλοποιούνται στην Ελλάδα Προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε.
Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία
Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, μαζί με τη Βουλγαρική Ορνιθολογική Εταιρεία (BSPB), το WWF Ελλάς και τη Βρετανική Ορνιθολογική Εταιρεία (RSPB), υλοποιούν κατά την περίοδο 2011-2016 το Πρόγραμμα LIFE+ Φύση «Επείγοντα μέτρα για την εξασφάλιση της επιβίωσης του Ασπροπάρη Neophron percnopterus στη Βουλγαρία και την Ελλάδα» (LIFE10 NAT/BG/000152).
ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ
Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ υλοποιεί στην περιοχή των Τρικάλων το Πρόγραμμα LIFE+ Βιοποικιλότητα «Καινοτόμες Δράσεις για την Αντιμετώπιση της Παράνομης Χρήσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων σε Μεσογειακές Πιλοτικές Περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης», με συντονιστή την ισπανική οργάνωση Gypaetus Foundation και σε συνεργασία με τις πορτογαλικές οργανώσεις Quercus - Εθνική Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης και Κέντρο Μελέτης Ορνιθοπανίδας Ιβηρικής (CEAI) και το Πανεπιστήμιο Κρήτης – Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης.
Σημαντικές δράσεις του προγράμματος είναι η δικτύωση και δραστηριοποίηση ενάντια στη χρήση των δηλητηριασμένων δολωμάτων ειδικών ομάδων αναφοράς όπως οι κυνηγοί, οι κτηνοτρόφοι και οι Δήμοι της περιοχής.
Η Πανελλαδική Φιλοζωική και Περιβαλλοντική (Π.Φ.Π.Ο.), που έδωσε μεγάλη μάχη εντός και εκτός Βουλής, ώστε οι τροπολογίες του νόμου 4039/2012 να είναι προς όφελος των ίδιων των ζώων και όχι εκείνων οι οποίοι τα αντιμετωπίζουν ως εργαλεία (για το κυνήγι, για αποκόμιση κέρδους από την πώληση κουταβιών κ.ο.κ., για παραστάσεις κ.ά.) μετά την ψήφιση των τροπολογιών την περασμένη Δευτέρα στη Βουλή κάνει τον απολογισμό της και συνοπτικά καταγράφει τα «υπέρ» και τα «κατά» αυτών των αλλαγών, που θεσμοθετήθηκαν.
Τον περασμένο Ιούλιο δημοσιεύσαμε τις φωτογραφίες που μας έστειλαν οι Φιλόζωοι Εθελοντές Πάρου (Φ.Ε.Π.) σχετικά μ’ ένα σκυλί στην περιοχή Τουρλός της Μάρπησσας, το οποίο οι ιδιοκτήτες του το είχαν διαρκώς εκτεθειμένο στον ήλιο και του πρόσφεραν μόνο νερό – δηλητήριο, ένα πράσινο μουχλιασμένο υγρό μέσα σε μια μπανιέρα, που την χρησιμοποιούσαν για ποτίστρα…
Ο Πτολεμαίος και η Πτολεμαΐδα δύο αδέρφια λύκοι που εντοπίστηκαν όταν ήταν μωρά μόνα τους τον Μάιο 2000 από κυνηγό στο όρος Ασκιός και φιλοξενούνταν από τότε στις εγκαταστάσεις του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, καθώς δεν μπόρεσαν να επανενταχθούν στη φύση, δεν ζουν πια. Σύμφωνα με τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ ο Πτολεμαίος, που ακολουθούσε και ειδική φαρμακευτική αγωγή καθώς έπασχε από όγκους, τελικά κατέληξε από την ασθένεια και λίγες μέρες αργότερα οι φροντιστές των ζώων εντόπισαν νεκρή και την ηλικιωμένη αδερφή του.