Η ιστορία του μεγάλου ταξιδιού ενός μικρού Μαυροπελαργού που ένωσε πολλούς ανθρώπους

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, οι μετακινήσεις ενός Μαυροπελαργού παρακολουθούνται με τη χρήση δορυφορικού πομπού, χάρη στις συντονισμένες ενέργειες των ερευνητών του Εργαστηρίου Διατήρησης Βιοποικιλότητας του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (Ε.Ο.Ε.).

Ο νεαρός Μαυροπελαργός «Αλέκος» πριν την απελευθέρωση

Σύμφωνα με την Ε.Ο.Ε. πρόκειται για τον «Αλέκο», έναν νεαρό Μαυροπελαργό που εντοπίστηκε στις αρχές Αυγούστου από οδηγό rafting να παλεύει με τα ορμητικά νερά του Βοϊδομάτη στην Ήπειρο, πιθανότατα ως αποτέλεσμα μίας από τις πρώτες - πολύ συχνά ανεπιτυχείς - προσπάθειές να αφήσει τη φωλιά (οι Μαυροπελαργοί φωλιάζουν συχνά σε κοιλότητες και πλατώματα βράχων σε φαράγγια).

Μετά από κινητοποίηση πολλών ανθρώπων, το νεαρό πουλί μεταφέρθηκε σε ασφαλή χώρο στην περιοχή της Κόνιτσας και του προσφέρθηκε τροφή για μερικές ημέρες, ενώ παράλληλα του τοποθετήθηκε δορυφορικός πομπός. Τελικά, στα τέλη Αυγούστου ο Αλέκος άφησε τον τόπο όπου γεννήθηκε και ξεκίνησε το ταξίδι προς τον Νότο, ταξιδεύοντας κατά μήκος της ακτής της Δυτικής Ελλάδας.

Παρέμεινε αρκετές ημέρες στον πλούσιο σε φαγητό υγρότοπο της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου και στη συνέχεια, πετώντας γοργά πάνω από την Πελοπόννησο, ξεκίνησε τη διάσχιση της Μεσογείου από το ΝΔ άκρο της ηπειρωτικής χώρας, στην περιοχή της Κορώνης.

Προετοιμασία εξοπλισμού & τοποθέτηση πομπού...

Η απαιτητική συνεχής πτήση του πάνω από τη θάλασσα διήρκησε περίπου 16 ώρες, μέχρι ο πομπός να στείλει ξανά σήμα από τη βόρεια ακτή της Λιβύης, σημάδι ότι πέρασε με επιτυχία αυτή την πρώτη μεγάλη δοκιμασία της μέχρι τώρα σύντομης ζωής του! Από εκεί, ακολουθώντας και πάλι νότια κατεύθυνση, ξεπέρασε και το μεγάλο εμπόδια διάσχισης της ερήμου Σαχάρας, φτάνοντας στους τόπους διαχείμασης των Μαυροπελαργών, που εντοπίζονται στη στενή ζώνη της κεντρικής Αφρικής μεταξύ της Σαχάρας και της τροπικής σαβάνας, γνωστή με την ονομασία Σαχέλ. Εκεί αναμένεται να περάσει όλη την χειμερινή περίοδο, μέχρι τα μέσα της άνοιξης.

Οι Μαυροπελαργοί είναι σπανιότεροι και πολύ πιο ακριβοθώρητοι από τους γνωστούς μας Λευκούς Πελαργούς, καθώς αποφεύγουν την επαφή με τον άνθρωπο. Στην Ελλάδα φωλιάζουν στη Β. Ελλάδα και στη Λέσβο, συχνά σε φαράγγια και κοιλάδες ποταμών, αλλά και στην κορυφή δέντρων σε δασικούς βιοτόπους. Ο πληθυσμός τους στην Ελλάδα εκτιμάται ότι δεν ξεπερνά τα 170 ζευγάρια.

Διαβάστε την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αφήγηση της Δρ. Βασιλικής Κατή, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και επικεφαλής του Εργαστηρίου Διατήρησης Βιοποικλότητας, σχετικά με την «περιπέτεια» του Αλέκου από την στιγμή που εντοπίστηκε στο φαράγγι του Βοϊδομάτη μέχρι την αναχώρησή του για το μεταναστευτικό ταξίδι προς την Αφρική.

Ο Αλέκος: μια πραγματική ιστορία ενός μικρού μαυροπελαργού και πολλών ανθρώπων

Κική Κατή 

13/8/2020: Η πρώτη πτήση δεν θα είναι και η τελευταία

Είπα κι εγώ να κάνω διακοπές φέτος. Άφησα πίσω μου την οθόνη του υπολογιστή, τη λίστα των ακαδημαϊκών υποχρεώσεων, βγήκα από το δωμάτιο του πόνου (γραφείο) και εκεί που χαιρόμουν τη θάλασσα, χτύπησε το τηλέφωνο κι άρχισε η ιστορία…

Ήταν ο Χαρητάκης, σύζυξ, βιολόγος, ορειβάτης (όλο το πακέτο) σκληρά εργαζόμενος εν Ιωαννίνοις και όχι μαζί μας σε διακοπές. Όλη η κουβέντα μας επικεντρώθηκε σε έναν μικρό μαυροπελαργό. Υπάρχουν βλέπεις οι λευκοί πελαργοί που όλοι ξέρουμε (Ciconia ciconia) και βλέπουμε σε στύλους και καμπαναριά στα χωριά. Υπάρχουν όμως και οι μαυροπελαργοί (Ciconia nigra) που δεν ξέρουμε, γιατί είναι σπάνιοι, μοναχικοί και κρύβονται από τους ανθρώπους. Φωλιάζουν σε περιοχές μακριά από δρόμους, οικισμούς και ανθρώπινη παρουσία, σε απρόσιτα δέντρα ή βράχια, συνήθως κοντά σε ρεματάκια ή ποτάμια. Δύσκολο να δεις μαυροπελαργό. Έχει ένα λαμπερό μαύρο χρώμα στη ράχη και τα φτερά. Άσπρο χρώμα στην κοιλιά, κόκκινο ράμφος και ψηλά κόκκινα πόδια. Όταν τον δεις σε πτήση, να ανεμογλιστρά χρησιμοποιώντας τα ρεύματα του αέρα για ενεργειακή οικονομία, όπως οι αετοί  και οι γύπες, είναι χάρμα οφθαλμών, κι αισθάνεσαι τυχερός που τον αντίκρισες.

Ο Χαρητάκης μου είπε όλη την ιστορία. Ο μικρός μαυροπελαργός βρέθηκε μέσα στο ποτάμι του Βοϊδομάτη, στη μέση του ομώνυμου φαραγγιού κάπου στις 5 Αυγούστου. Το πουλάκι μάλλον έκανε την πρώτη του απόπειρα να πετάξει μακριά από τη φωλιά. Αλλά όπως σε πολλές περιπτώσεις, η πρώτη πτήση των νεαρών πουλιών μπορεί να είναι και η τελευταία τους. Άπειρο όπως ήταν, δεν τα κατάφερε κι έπεσε μέσα στο νερό. Η τύχη όμως ήταν με το μέρος του. Ο Αλέξανδρος, οδηγός rafting περνούσε εκείνη τη στιγμή και το έσωσε. Δεν ήξερε τι είδος είναι και τι να τον κάνει. Με τα πολλά, το πουλάκι στάλθηκε στη φιλοζωική εταιρεία της Κόνιτσας. Μετά από λίγες μέρες στάλθηκε στα Γιάννενα. Εκεί, ο φίλος μας ο Θόδωρας, μεγάλος λάτρης της άγριας ζωής και με εμπειρία στην περίθαλψη των πουλιών, τον φρόντιζε στην Αμφιθέα Ιωαννίνων. Το πουλί ήταν επομένως σε καλά χέρια, σε καλή κατάσταση, χωρίς κατάγματα ή άλλους τραυματισμούς και καλοταϊσμένο. Ήταν τυχερό. Η πρώτη του πτήση δεν θα ήταν και η τελευταία. Οι άνθρωποι φρόντισαν για αυτό.

14/8/2020: Όλα για την επιστήμη

Τι έπρεπε να κάνουμε τώρα; Ο Χαρητάκης μου πρότεινε να του βάλουμε πομπό, πριν τον απελευθερώσουμε ξανά στη φύση. Ο πομπός θα μας έδινε στίγμα κάθε στιγμή πού βρίσκεται το πουλί. Μεγάλη επανάσταση οι πομποί GPS για την επιστήμη. Δεν  ξέρουμε πολλά πράγματα για τους μαυροπελαργούς της Ελλάδας. Ναι, το είδος μεταναστεύει στην Αφρική, αλλά ποιον δρόμο ακολουθεί; Πάει μέσω Κρήτης, μέσω Ιταλίας ή μέσω Βοσπόρου; Πού σταματάει να ξεκουραστεί και να τραφεί για να πάρει δυνάμεις; Πόσο γρήγορα πετάει; Και άμα φτάσει στην Αφρική, τι βιότοπο επιλέγει; Και αν έρθει πάλι πίσω στην Ελλάδα την άνοιξη θα επιστρέψει όπου γεννήθηκε ή θα πάει αλλού; Θα θελήσει να φωλιάσει και αυτός στο φαράγγι του Βοϊδομάτη, ή θα πρέπει να βρει άλλη επικράτεια; Και πόσο μεγάλη θα είναι αυτή η επικράτεια; Και μετά όντως θα πηγαίνει στον κάμπο της Κόνιτσας για να τραφεί όπως έχουμε παρατηρήσει ή θα μένει μέσα στο φαράγγι; Ένας κατακλυσμός ερωτημάτων γέμισαν το σκέψη μου. Στοπ, έδωσα εντολή στον εγκέφαλο. Σταμάτα να σκέφτεσαι ερευνητικά. Τα δεδομένα στο μέλλον από τον πομπό θα δώσουν απαντήσεις. Σκοπός είναι να δούμε τώρα τι θα κάνουμε…

• Να το κάνουμε, λέει ο Χαρητάκης, να βάλουμε πομπό. Είναι μοναδική ευκαιρία. Δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα. Να το αναλάβεις ως Εργαστήριο.
• Ναι, θα είναι τέλεια, συμφώνησα κι εγώ. Και είναι και σπάνιος, 110- 170 ζευγάρια έχουμε μόνο στην Ελλάδα. Μπορούμε να κάνουμε οικολογία των μετακινήσεων με αυτό το σύστημα, αλλά ένας πομπός είναι ακριβό πράγμα…
• Ε, δεν μπορείς να ζητήσεις χρηματοδότηση από το Πανεπιστήμιο;
• Όχι, δεν υπάρχουν πιστώσεις για τέτοια πράγματα στο Πανεπιστήμιο. Ακόμη κι αν υπήρχαν, είναι τόση η γραφειοκρατία που όταν θα είχα στα χέρια μου τον πομπό, το πουλί θα ετοιμαζόταν για την ανοιξιάτικη μετανάστευση από την Αφρική στην Ελλάδα… άστα.
• Κι αν τον αγοράζαμε εμείς; Ρώτησε ο Χαρητάκης διστακτικά.

Παύση, μακρά παύση και από τους δυο μας, καθώς οι καιροί χαλεποί και το ποσό μεγάλο…

• Να τον βαφτίσουμε, συνέχισα, για να ελαφρύνω την ατμόσφαιρα. Χμ… τι λες για Βοΐδομάτη; Ή Αργύρη, από το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων στο φαράγγι;
• Βοϊδομάτα, απάντησε ο Χαρητάκης, γιατί εγώ λέω πως είναι κορίτσι.
• Αφού δεν υπάρχει φυλετικός διμορφισμός και δεν ξεχωρίζουν τα αρσενικά από τα θηλυκά, είπα εγώ.
• Βοϊδομάτα, επέμενε ο Χαρητάκης, είναι πιο ωραίο.
• Εντάξει, Βοϊδομάτα, συμφώνησα. Άσε με να σκεφτώ κι αν δεν βρω λύση, τον πομπό θα τον αγοράσουμε εμείς οι δυο.

Έκλεισα το τηλέφωνο, κι άνοιξε ξανά η πόρτα της σκέψης. Μονομιάς χύθηκε έξω η θάλασσα, ο ήλιος και τα παιχνίδια με την κόρη μου, κάθε μορφή ξεγνασιάς δηλαδή, εξανεμίστηκαν οι διακοπές και μπήκε δυναμικά η Βοϊδομάτα, γεμίζοντας όλο το χώρο με μια γλυκιά αυθάδεια. Ο συντονισμός για το εγχείρημα μου φαινόταν βουνό. Καταρχάς να ελέγξουμε αν απαιτείται ερευνητική άδεια από το Υπουργείο, μετά να βρούμε το είδος του πομπού και να ζυγίσουμε το πουλί, καθώς θα πρέπει να είναι κάτω από το 3% του βάρους του. Κυρίως ποιον να βρω που να έχει επίσημη άδεια δακτυλίωσης και εμπειρία στην τοποθέτηση πομπών που να μπορεί να έρθει άμεσα Γιάννενα. Και μετά, να ρωτήσω τα παιδιά στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (ΕΟΕ) αν μπορούν να βοηθήσουν. Πανικός, όλα πρέπει να γίνουν πολύ γρήγορα, η μετανάστευση είχε αρχίσει και ο μικρός μαυροπελαργός μας έπρεπε να προλάβει να επανενταχθεί στο φυσικό περιβάλλον του για να φύγει για το νότο.

• Μαμά, θα πάμε για μπάνιο στη θάλασσα; Με ζάλισες με τα τηλέφωνα όλη μέρα σήμερα και όλη μέρα χθες, είπε η δική μου μικρή Βοϊδομάτα, δηλαδή η Μυρτούλα, διαμαρτυρόμενη δικαίως.
• Εντάξει, κοριτσάκι μου, τα κανόνισα όλα, πάμε τώρα για μπάνιο.

Ήμουν χαρούμενη. Έπειτα από πολύωρες συζητήσεις, κι έχοντας κάνει χρυσή την τηλεφωνική εταιρεία κινητής φυσικά, όλα είχαν κανονιστεί. Άδεια έρευνας δεν απαιτούταν, αφού το πουλάκι ήταν ήδη σε αιχμαλωσία. Ο Λαυρέντης είχε βάλει αρκετούς τέτοιους πομπούς σε χρυσαετούς για τη διδακτορική του έρευνα στο εργαστήριό μας. Ήταν ευτυχώς διαθέσιμος και μάλιστα ενθουσιασμένος να το αναλάβει και να έρθει από Θεσσαλονίκη για το μεγάλο γεγονός αυθημερόν, μαζί με τη φίλη του την Έλλη, ειδική στις δακτυλιώσεις. Τον κατάλληλο πομπό τον επιλέξαμε, ένα «σακίδιο πλάτης» πολύ ελαφρύ με φωτοβολταϊκό για φόρτιση μπαταρίας από τον ήλιο. Ο Πάνος και ο Αποστόλης από την Ορνιθολογική κινήθηκαν ταχύτατα και κατάφεραν να μας εξασφαλίσουν τέτοιο πομπό, θα τον λάμβανα σε πέντε μέρες. Βλέπεις είναι κάτι που γίνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και η ΕΟΕ το υποστήριζε. Η Βοϊδομάτα μας ήταν ήδη 2,7 κιλά και ο Θόδωρας έλεγε πως ήταν ζωηρή και φαγανή… Όλα έτοιμα λοιπόν. Τελικά άμα μαζευτούν πέντε φίλοι με κοινή αγάπη για τη φύση, όλα γίνονται.

Μετά, βούτηξα κι εγώ στη θάλασσα να πω κι εγώ πως κάνω διακοπές φέτος…

18/8/2020: Τοποθέτηση πομπού ή πώς να φοβίσετε αποτελεσματικά έναν μαυροπελαργό

Η μεγάλη μέρα είχε φτάσει. Με τον πομπό ευλαβικά στο χέρι, ο Χαρητάκης κι εγώ κατευθυνόμασταν στην Αμφιθέα, όπου είχαν καταφθάσει ο Λαυρέντης και η Έλλη στο χώρο του Θόδωρου. Μετά τις χαρές που βρεθήκαμε όλοι, αντικρίσαμε τη Βοϊδομάτα. ‘Ήταν ένας πανέμορφος μαυροπελαργός, με λαμπερό μαύρο πτέρωμα, κιτρινωπό ράμφος και γκρίζα πόδια, αφού ήταν ακόμη νεαρός, ζωηρότατος, που κροτάλισε και φώναξε όταν μας είδε κάνοντας αστείους θορύβους.

• Ξέρεις τι φοβερό πουλί είναι αυτό; Λέει ο Θόδωρας και τα μάτια του χαμογέλασαν πολύ περισσότερο από ότι συνήθως. Σχεδόν μιλάμε μαζί. Πανέξυπνο. Του πάω ψαράκια. Με αναγνωρίζει με το που πλησιάζω στο κοντέινερ. Μετά όμως σκέφτομαι πως θέλει να πετάξει. Δοκιμάζει τα φτερά του, αλλά εδώ δεν έχω χώρο αρκετό. Γίναμε φίλοι όμως. Θα το απελευθερώσουμε, αλλά θα μου λείψει…

Τα υπόλοιπα δεν θα τα περιγράψω με λεπτομέρεια, γιατί έμοιαζαν με σκηνή επιστημονικής φαντασίας. Πρώτα καλύψαμε με ένα πανί το κεφαλάκι του πουλιού, για να μη μας βλέπει και να μένει ήρεμο. Η Έλλη τοποθέτησε γρήγορα και επιδέξια το δακτυλίδι στο ποδαράκι του με έναν μοναδικό κωδικό, και η Βοϊδομάτα «αρραβωνιάστηκε». Τώρα, ακόμη κι αν έχανε τον πομπό, με το δακτυλίδι ήταν αναγνωρίσιμη από άλλους ορνιθολόγους στον κόσμο που τυχόν θα την παρατηρούσαν από μακριά και θα κατέγραφαν τον κωδικό της, για να ξέρουμε πού βρίσκεται.

Μετά ήταν η σειρά του πομπού. Η πιο σύγχρονη και συναρπαστική τεχνολογία, όπου κάθε ας πούμε 10 λεπτά μπορείς να βλέπεις την ακριβή θέση του πουλιού στον υπολογιστή σου ή στο κινητό σου, πίνοντας καφέ…. Σύνθετη και λεπτή διαδικασία η τοποθέτηση. Τα παιδιά ετοίμασαν προσεκτικά τον εξοπλισμό. Είμασταν για γέλια. Δυο κρατούσαμε το πουλί ακίνητο και δυο έκαναν την δουλειά. Ο Λαυρέντης με την Έλλη προσπαθούσανε να τον περάσουνε σωστά, με ακρίβεια και στο σωστό κέντρο βάρους. Σαν να λέμε εγχείρηση ανοικτής καρδιάς με τέσσερις καρδιοχειρουργούς εν δράσει…Δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση της Βοϊδομάτας. Ευτυχώς που δεν έβλεπε τη μεγαλειώδη προσπάθειά μας. Αλλά εντάξει. Έπειτα από λίγο τα καταφέραμε, ο πομπός ήταν στη θέση του και η Βοϊδομάτα μεταφέρθηκε στην «ανάνηψη», δηλαδή στο κοντέινερ. Έπειτα από λίγο, αποφασίσαμε να αλλάξουμε τα σχέδια. Η απελευθέρωση θα γινόταν την άλλη μέρα. Το πουλί βλέπεις καθόταν λιγότερο ζωηρό από ότι συνήθως. Ναι, με βεβαιότητα μας είχε φοβηθεί το μάτι του!

Μια παγωμένη μπύρα με τον αντίστοιχο μεζέ πάντα μειώνει τα ερευνητικά άγχη…εξανεμίζει την αγωνία και αλλάζει τη διάθεση. Αποχαιρετήσαμε την Έλλη και τον Λαυρέντη (του βασικούς καρδιοχειρουργούς, εμείς είμασταν οι ειδικευόμενοι γιατροί στο σημερινό συμβάν) και μέχρι το βράδυ, παίρναμε μικρές δόσεις ανακούφισης από το Θόδωρο, με αλλεπάλληλα τηλέφωνα, γιατί ανησυχούσαμε να ανακτήσει πλήρως δυνάμεις η Βοϊδομάτα.

• Μην ανησυχείτε, ήπιε μόλις νερό.
• Σηκώθηκε και περπατά, δεν κάθεται κάτω, εντάξει είναι.
• Έφαγε κιόλας, όλα οκ.

Ουφ, ελπίζω να κοιμάται ήσυχη τώρα η Βοϊδομάτα, η μισή αποστολή ολοκληρώθηκε. Αύριο να δούμε.

19/8/2020: Φτού ξελεφτερία 

Ο Χαρητάκης, ο Θόδωρας κι εγώ κατευθυνθήκαμε προς την Κλειδωνιά με τη Βοϊδομάτα συνεπιβάτη σε ένα χαρτόκουτο με τρύπες για να αναπνέει. Είχε προηγηθεί μεγάλη κουβέντα για το κατάλληλο σημείο απελευθέρωσης. Τελικά αποφασίστηκε να είναι στην είσοδο του φαραγγιού του Βοϊδομάτη. Ο Χαρητάκης έλεγε πως από τις παρατηρήσεις του το ζευγάρι που φωλιάζει μέσα στο φαράγγι βγαίνει να τραφεί στον κάμπο της Κόνιτσας. Άρα πιάναμε την μοναδική έξοδο. Επίσης έλεγε πως οι μαυροπελαργοί έφευγαν αρχές Σεπτεμβρίου από την περιοχή, άρα είχαμε χρόνο μπροστά μας. Στόχος ήταν το πουλάκι μας να έβρισκε τους γονείς του ή κάποιον άλλο μαυροπελαργό για να μεταναστεύσουν μαζί, μιας και ήταν άπειρο ακόμη στη ζωή…

Σταματήσαμε σε ένα ωραίο λιβάδι, πριν το πέτρινο γεφύρι της Κλειδωνιάς, στην είσοδο του φαραγγιού. Δίπλα του τρία άλογα έβοσκαν σε μια περίφραξη και παραδίπλα η βάση της trekking hellas με βάρκες rafting. Μπροστά ένα καναλάκι με καθαρό νερό. Απέναντι μια βραχώδης πλαγιά.

• Παιδιά, τι έχετε εδώ; Ένας συμπαθητικός μεγαλόσωμος κύριος που κρατούσε ένα άλογο, μας πλησίασε.
• Δεν θα μείνουμε πολύ, είπα εγώ. Έχουμε ένα σπάνιο πουλί να το απελευθερώσουμε εδώ στο λιβάδι δίπλα στην περίφραξή σου. Σε πειράζει;
• Καθόλου, αλλά τι πουλί είναι αυτό;

Ο συμπαθητικός κύριος λεγόταν Γιώργος και ενδιαφέρθηκε αμέσως. Του είπαμε όλη την ιστορία και αδημονούσε να δει την απελευθέρωση. Ο Θόδωρας θα είχε την τιμή να αφήσει το πουλί ελεύθερο. Εγώ είχα έτοιμο τον τηλεφακό να αποθανατίσω τη μεγάλη στιγμή που η Βοϊδομάτα μας θα άπλωνε τα λαμπερά μαύρα φτερά της και θα έφευγε από τα ανθρώπινα χέρια στον ουρανό. Μια πτήση προς την ελευθερία…

Αλλά το πουλί φτεροκόπησε δυο μέτρα και στάθηκε στο λιβάδι. Όλη η μαγική σκηνή που είχα πλάσει με τη φαντασία μου διαλύθηκε. Μάλλον διαβάζω πολλά μυθιστορήματα. Το πουλί δεν πέταγε. Περπάταγε μόνο. Σαστισμένο από αυτήν την αλλαγή. Απογοήτευση για όλους μας.

• Ας του δώσουμε λίγο χρόνο να συνηθίσει και θα πετάξει, είπαμε…

Και περιμέναμε μία ώρα και παραπάνω κάτω από τον καυτό μεσημεριανό ήλιο να γίνει το θαύμα, με το δάκτυλο κολλημένο στη φωτογραφική, ο Χαρητάκης κι εγώ, μη χάσουμε τη σκηνή της πτήσης. Αλλά το θαύμα δεν έγινε. Το πουλί περπατούσε, και το μέγιστο πέταγμά του ήταν να ανέβει σε ένα φράκτη ενός μέτρου… Και τώρα τι κάνουμε; Είμασταν όλοι σε αμηχανία.

• Αφήστε το εδώ, κι άμα πετάξει θα σας πω εγώ, είπε ο Γιώργος. Το βράδυ όμως έρχονται τα σκυλιά μαζί με τα κατσίκια μου εδώ, τα βάζω στην περίφραξη. Δεν μπορεί να μείνει εδώ, θα το φάνε. Να το βάλω σε μια μεγάλη αποθήκη που έχω πίσω για το βράδυ;
• Είναι άνετη η αποθήκη;
• Ναι πολύ μεγάλη.
• Οκ, είπα εγώ, να το βάλεις μόνο για σήμερα, αν δεν πετάξει μέχρι το βράδυ, για μια φορά δεν πειράζει.
• Να τον ταΐσω; Ξέρεις βοηθάω δίπλα στο ιχθυοτροφείο και μπορώ να του φέρνω ψάρια.
• Ναι, να τον ταΐσεις, αν μπορείς Γιώργο θα είναι μεγάλη βοήθεια για το πουλί, απάντησα γιατί η τροφική ενίσχυση στην επανένταξη των πουλιών βοηθάει πολύ τις πρώτες μέρες, μέχρι που να μάθουν να βρίσκουν την τροφή τους μόνα τους. Μεγάλη και απρόσμενη ήταν η συνεισφορά από το Γιώργο. Ήμασταν πολύ τυχεροί που τον συναντήσαμε.

Ευχαρίστησα από καρδιάς το Γιώργο. Φύγαμε απογοητευμένοι και ανήσυχοι. Γιατί δεν πέταγε το πουλί; Έφταιγε ο πομπός; Ήταν το σοκ της αλλαγής; Ήταν τραυματισμένο και δεν το είχαμε καταλάβει, ή απλά δεν ήταν έτοιμο ακόμη για πτήση; Πώς θα φτάσει Αφρική αν δεν πετά ούτε δυο μέτρα;

Μια δύσκολη μέρα. Τι θα γινόταν άραγε αύριο;

20/8/2020: Ο Αλέκος

• Έλα Γιώργο τι έγινε; Πέταξε;

• Όχι, εδώ τον έχω, κόβει βόλτες. Το έβαλα στην αποθήκη και τον έβγαλα πρωί πρωί. Πήγε και στο κανάλι και ήπιε νερό μόνος του. Είναι φαγανός. Ξέρεις τι τρώει;  Δεκαπέντε ψαράκια καταβρόχθισε το πρωί. Πείναγε. Τώρα είναι στο λιβάδι, πέρα δώθε, πέρα δώθε. Και κάτι σαν να ψάχνει με το ράμφος του.
• Έντομα μάλλον, είπα εγώ. Θα τα ξαναπούμε μέχρι το βράδυ να σου δώσω οδηγίες ή θα έρθω από εκεί.
• Ξέρεις, πολύ έξυπνο πουλί. Το συμπάθησα. Του’ βγαλα κι όνομα. Τον είπα Αλέκο…Επειδή τους πελαργούς τους λέμε lejleku στ’ Αλβανικά, τον είπα έτσι.

Χαμογέλασα, η Βοϊδομάτα είχε γίνει Αλέκος, με νονό το Γιώργο, μέσα σε μια στιγμή. Αφήσαμε πίσω μας την επίσημη ονομασία του ως Boidomata στη βάση δεδομένων, και όλοι μιλάγαμε για τον Αλέκο.

Μετά έβαλα τα μεγάλα μέσα. Τηλεφώνησα στο φίλο μου το Σταύρο από τη «Δράση για την Άγρια ζωή», το κέντρο περίθαλψης των τραυματισμένων πλασμάτων της φύσης στη Θεσσαλονίκη. Του είπα όλη την ιστορία και ζήτησα τη συμβουλή του. Και να, είχα τη λύση: Θα φτιάχναμε έναν προσωρινό φράχτη πέντε επί πέντε μέτρων στο λιβάδι για να μένει ο Αλέκος το βράδυ μακριά από αλεπούδες και σκυλιά. Θα συνεχίζαμε την τροφική ενίσχυση. Να μην ανησυχούμε είπε ο Σταύρος, με την τεράστια εμπειρία του στην περίθαλψη δεκαετίες τώρα, γιατί τα πουλιά θέλουν το χρόνο τους για να προσαρμοστούν και να πετάξουν. Στην αρχή θα φτεροκοπά λίγα μέτρα, και σταδιακά θα αυξάνει τις αποστάσεις που διανύει και θα είναι έτοιμος για τη μετανάστευση. Καλά κάναμε την πρώτη μέρα και βάλαμε το πουλί σε κλειστό χώρο για προστασία, ας είναι, για μια φορά, αλλά έπρεπε άμεσα να κάνουμε τη μικρή περίφραξη έξω στο λιβάδι.

Πάντα με εντυπωσίαζαν οι άνθρωποι της περίθαλψης. Μεγάλη ευθύνη, πολύ δουλειά, τεράστια εμπειρία και μεγάλη συνεισφορά στην άγρια ζωή. Ένα νοσοκομείο άγριων ζώων, δηλαδή, με εθελοντές γιατρούς και νοσοκόμους…Ο Σταύρος και οι άνθρωποι της Δράσης είχαν επανεντάξει στη φύση εκατοντάδες πουλιά, συμπεριλαμβάνοντας και μαυροπελαργούς, πουλιά πυροβολημένα, δηλητηριασμένα, τραυματισμένα από ηλεκτροπληξία…

• Αν παρουσιάσει πρόβλημα, μπορούμε να τον κρατήσουμε εμείς για ένα χρόνο εδώ, μου είπε. Έχουμε άλλον έναν που μας τον έστειλαν τραυματισμένο. Αλλά ο δικός σου δεν φαίνεται τραυματισμένος από τις φωτογραφίες που μου’ στειλες. Θα τα καταφέρει, θα δεις.

Τηλεφώνησα αμέσως στο Θόδωρα. Σκεφτόμασταν την πατέντα για φράχτη και να πάμε οι δυο μας το γρηγορότερο να την τοποθετήσουμε. Αλλά δεν χρειάστηκε…Ο Γιώργος τηλεφώνησε.

• Τον άτιμο, πέταξε και πάει στο βράχο απέναντι, μου είπε. Εκεί θα κοιμηθεί. Τον βλέπω.

Μπράβο ρε Αλέκο, είσαι σωστός άγριος μαυροπελαργός. Θα έρθω να σ’ επισκεφτώ αύριο.

21/8/2020: Το αγαπώ το πουλάκι, δεν θέλω να φύγει… 

Την άλλη μέρα βοηθούσα όλη μέρα το Χαρητάκη να βγάλει το μέλι στο διπλανό χωριό, στο καφενείο από το Μάζι. Είχαμε ωραία παρέα, το μέλι έρρεε άφθονο, μεγάλη παραγωγή φέτος, μαύρο το μέλι από βελανιδιά. Το καλύτερο. Μεγάλη και η χαρά μας. Είχαμε και καταπληκτική θέα από το καφενείο. Κάθε τόσο έπαιρνα τα κιάλια και χάζευα τον κάμπο της Κόνιτσας, μήπως και πετύχω τον Αλέκο…

Τελικά το απόγευμα, πήραμε το τζιπάκι της φίλης μου της Ιωάννας και φύγαμε για Κλειδωνιά. Ο πομπός δεν λειτουργούσε ακόμη κανονικά γιατί φόρτιζε. Έπρεπε να κάνω επίσκεψη στον Αλέκο και να ελέγξω αν το πουλί ήταν καλά και ο πομπός στη θέση του. Η Ιωάννα ήταν ενθουσιασμένη. Περίμενε πολύ περπάτημα και μια αληθινή αποστολή εντοπισμού του πουλιού στη φύση… Μαζί μας και η Σπυριδούλα, μια όμορφη κοπέλα, οδηγός rafting από την trekking. Είχε μάθει την ιστορία του μαυροπελαργού και ήθελε να βοηθήσει με κάθε τρόπο. Μεγάλο σουξέ ο Αλέκος.

-Κάνεις τη δουλειά των ονείρων μου, είπε η Σπυριδούλα, δουλεύεις στη φύση με την άγρια ζωή.

Κοίταξα την τέλεια κορμοστασιά της Σπυριδούλας, την οποία προφανώς και γύμναζε με κουπί στο ποτάμι ώρες δέκα  την ημέρα, και σκέφτηκα τα δικά μου χάλια, παράγωγο της καρεκλοκένταυρης ζωής μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή… Χαμογέλασα, αλλά δεν είπα τίποτε.

Περπατήσαμε λίγα μέτρα παραπέρα και… απογοήτευση. Ο μικρός μας φίλος καθόταν στην πίσω αυλή ανάμεσα στις κότες…Όταν τον πλησίαζες απομακρυνόταν σε ασφαλή απόσταση. Ένα κουτάβι που πήγε κοντά του για να παίξει έπαθε σοκ. Ο Αλέκος έβγαλε μια κραυγή και άπλωσε τα φτερά του για να το φοβίσει. Και τα κατάφερε. Αλλά με τις κότες; Κατάντια ήταν να βλέπεις έναν μαυροπελαργό με τις κότες.

• Γιατί αυτός ο πελαργός είναι μαύρος και όχι άσπρος; Και γιατί έχει τόσο μακριά πόδια;

Ένα γλυκό κοριτσάκι με γαλανά ματάκια εμφανίστηκε στην αυλή κι άρχισε τις ερωτήσεις. Διάλεξη έδωσα «περί οικολογίας των πτηνών». Γιατί οι ερωτήσεις έπεφταν η μία μετά την άλλη. Αλλά όταν φτάσαμε στη μετανάστευση, το κοριτσάκι ήταν έτοιμο να κλάψει.

• Το αγαπώ το πουλάκι, δεν θέλω να φύγει.
• Μα πρέπει να φύγει, καρδούλα μου, έτσι κάνουν όλα τα μαυροπελαργάκια κάθε χρόνο. Κι έρχονται ξανά την άνοιξη.
• Θα το ταΐζω εγώ το χειμώνα και δεν θα πεθάνει. Θέλω να το έχω παρέα. Σε παρακαλώ, κάνε να μη φύγει…

Μιλήσαμε για την άγρια ζωή. Για τη φύση του ανθρώπου και για τη φύση των πουλιών. Με τρόπο απλό που κι ένα παιδί θα μπορούσε να νιώσει. Και η μικρή μας φάνηκε πως πείστηκε. Θα περίμενε του χρόνου την άνοιξη να γυρίσει ο φτερωτός φίλος της.

30/8/2020: Μπουνταλάς ο Αλέκος;

Έχουν περάσει κοντά δέκα μέρες και ο Αλέκος κόβει βόλτες ακόμη στο λιβάδι. Γυρίζοντας από έρευνα πεδίου στο Σμόλικα για λύκους, αρκούδες, ζαρκάδια και όλα τα συναφή (εντάξει δεν τρέχαμε από πίσω τους, υπέρυθρες κάμερες τοποθετούσαμε…) κάναμε μια στάση στην Κλειδωνιά για καφέ. Η φίλη μου η Μαρία, διδακτορική ερευνήτρια στα μεγάλα σαρκοφάγα στο εργαστήριό μας, ήθελε να δει κι αυτή τον περίφημο Αλέκο.

Και δυστυχώς τον είδαμε αμέσως στο αγαπημένο του λιβάδι. Μια χαρά φαινόταν. Το πουλί είχε μάθει να πετά ψηλά και να ανεμοπορεί κιόλας. Πήγαινε κάθε βράδυ να κοιμηθεί ψηλά στο βράχο του σε μια απότομη πλαγιά. Το πρωί στις 7.30 ήταν ήδη πάνω στη στέγη του Γιώργου και περίμενε το πρωϊνό του. Το βράδυ πάλι τον φώναζε ο Γιώργος λίγο πριν τη δύση για το δείπνο… Αλλά έκανε 300-400 μέτρα και γύρναγε πίσω. Οι μαυροπελαργοί δεν είχαν φύγει ακόμη για μετανάστευση. Παρατηρήθηκαν δύο στην είσοδο του φαραγγιού. Αλλά ο δικός μας δεν τους είδε να πάει μαζί τους.

• Σίγουρα είναι Αλέκος και όχι Βοϊδομάτα, είπε η Μαρία. Τέτοιος μπουνταλάς, να μη δει τους άλλους μαυροπελαργούς… Άντρες…

Κι εγώ που θεωρούσα πως η ιστορία της απελευθέρωσης ήταν κάτι απλό, δυο βδομάδες τώρα τόσοι άνθρωποι αλληλο-τηλεφωνιόμαστε και προβληματιζόμαστε για τον Αλέκο. Βασίστηκα στο Σταύρο από τη Δράση για την άγρια ζωή. Συμφωνήσαμε πως το καλύτερο είναι να τον αφήσουμε στην ησυχία του στην Κλειδωνιά, μειώνοντας την τροφή που του παρείχαμε ώστε να βοηθήσουμε να λειτουργήσει περισσότερο το ένστικτό του για επιβίωση. Να μην ανησυχώ λέει, τα πουλιά είναι έξυπνα και βρίσκουν μόνα τους τι είναι καλύτερο για αυτά. Για τους ανθρώπους δεν ξέρω…

9/9/2020: Με αποχαιρέτησε, καταλαβαίνεις; 

Χτύπησε το τηλέφωνο ώρα 10.30:

• Έλα Κική, ο Γιώργος είμαι. Τι να σου πω, πολύ στεναχωρημένος είμαι, έφυγε ο Αλέκος κι έμεινα με τον κουβά με τα ψάρια στο χέρι… 7.30 η ώρα το πρωί. Δεν ήρθε. Βρήκε και παρέα, άλλον έναν και ήταν χθες μαζί. Τι να σου πω, ξέρεις πώς μου φάνηκε; Τον είχα φίλο καλό. Καταλαβαινόμασταν.
• Μην κάνεις έτσι, ρε Γιώργο, είπα προσπαθώντας να κρύψω την τεράστια ανακούφισή μου και την κρυφή μου χαρά που ο Αλέκος επιτέλους πέταξε μακριά από τους ανθρώπους, ξεκινώντας το πρώτο του ταξίδι για το νότο και μάλιστα με παρέα! Είχαμε πετύχει!
• Έτσι είναι η άγρια ζωή, συνέχισα. Ελεύθερη. Ξέρεις πού θα πάει τώρα ο Αλέκος; Στην κεντρική Αφρική. Να τα καταφέρει να λες, να μη μείνει στη μέση του Αιγαίου από εξάντληση και τον χάσουμε. Να μην πάθει καμιά ηλεκτροπληξία, να επιβιώσει! Αν τα καταφέρει, μπορεί να γυρίσει του χρόνου στο φαράγγι και να τον βλέπεις. Μπορεί να κάνει και αυγουλάκια σε 2-3 χρόνια και να γίνεις και παππούς…
• Γέλασε ο Γιώργος. Θέλω να είναι καλά και να γυρίσει του χρόνου, είπε τέλος μετά από μια παύση, με μεγάλη επισημότητα. Το κατάλαβα εγώ ότι κάτι θα γινόταν από χθες. Ήρθε κοντά μου, το βράδυ, εκεί που του’ ριξα τα ψάρια. Ήθελε να τον πάρω αγκαλιά. Με ξάφνιασε, γιατί μόνο στην αρχή τον είχα πάρει την πρώτη μέρα για να τον μεταφέρω. Έβαλε το ράμφος του στην παλάμη μου και με κοίταζε. Και κάτι μου’ λεγε… Άκεφος ήτανε. Τα μισά ψάρια έφαγε μόνο. Κάτι κακό θα γινόταν. Το’ νιωσα εγώ. Και μετά όταν έφυγε, κατάλαβα. Με αποχαιρέτησε ο Αλέκος, καταλαβαίνεις; Με αποχαιρέτησε…, είπε ο Γιώργος με σπασμένη φωνή από τη συγκίνηση.
• Σ’ ευχαρίστησε Γιώργο, γιατί αν δεν ήσουν εσύ…, είπα κι εγώ, εξίσου συγκινημένη με αυτήν την αναπάντεχη και μοναδική ιστορία, φοβούμενη όμως μήπως αποτυπώθηκε στο πουλί πως ο Γιώργος ήταν η μαμά του…
• Και να το ξέρεις θα το κάνει το μακρινό το ταξίδι. Τόσο ψάρι που του’ δωκα, τον πάχυνα, κατέληξε ο Γιώργος.

Έκλεισα το τηλέφωνο και μπήκα με αγωνία στο σύστημα movebank, να δω πού βρίσκεται. Έμεινα άφωνη. Μέσα σε τρεις ώρες ο Αλέκος και η παρέα του άφησαν την Κλειδωνιά, πέταξαν μπροστά από το σπίτι μου κι έφτασαν στην Πάργα!

Κι έπειτα κάηκαν τα τηλέφωνα. Πήρα τον Πάνο στην Ορνιθολογική να του πω τα ευχάριστα, το Λαυρέντη που ανησυχούσε, το Χαρητάκη, το Θόδωρο που τον φρόντιζε, τον Σταύρο από τη Δράση και φυσικά το Γιώργο, να του επιβεβαιώσω πως καλά τον τάισε όντως… Ήταν μια μέρα χαράς. Μεγάλης χαράς. Θα τα καταφέρει ο Αλέκος μας;

Τόνοι εργασίας με περίμεναν πάνω στο γραφείο, αλλά το μυαλό μου ήταν στο πουλί. Έμπαινα να το παρακολουθήσω. Πού βρίσκεται; Τι κάνει; Λειτουργεί ο πομπός; Το ίδιο έκανε και ο Λαυρέντης. Πήραμε μια ανησυχία, καθώς ο Αλέκος κάθισε για ώρα πολύ πάνω από ένα snack bar δίπλα στην παραλία της Πάργας και χάζευε τους λουόμενους…. Μήπως συνήθισε τους ανθρώπους; Κίνδυνος! Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι σαν το Θόδωρα και το Γιώργο, ρε Αλέκο… Μείνε μακριά! Πώς και μας βγήκες τόσο κοσμοπολίτης;

10/9/2020. Το ταξίδι συνεχίζεται…

Όλα καλά. Νωρίς το πρωί ξεκίνησε το ταξίδι, διασχίζοντας όλη τη δυτική ακτή περνώντας πάνω από τις πιο ωραίες παραλίες της Ηπείρου: Αμμουδιά, Βράχος, Καστροσυκιά. Μετά έριξε μια ματιά στα αρχαία της Νικόπολης, πέρασε δίπλα από την Πρέβεζα, διέσχισε τη θάλασσα, έφτασε στην Κάλαμο δίπλα από τη Λευκάδα, όπου σταμάτησε σε ένα βράχο, βρε αδερφέ, να πάρει μια ανάσα… Και μετά έδωσε μια και διέσχισε τη θάλασσα χωρίς σταματημό και έφτασε στις εκβολές του Αχελώου, στο Λούρο.

16/9/2020. Καλό ταξίδι, Αλέκο και να προσέχεις 

Πολύ του άρεσε η περιοχή του Λούρου του Αλέκου, τόσες ωραίες μικρές λιμνούλες, βάλτοι, υγρά λιβάδια… ότι χρειάζεται ένας μαυροπελαργός δηλαδή για να γευματίσει: ψαράκια, βατραχάκια, εντομάκια και άλλα ασπόνδυλα. Το μενού είναι πάντα πλούσιο σε μέρη όπως το Εθνικό Πάρκο Μεσολογγίου, και πολλά πουλιά σταματούν κάθε χρόνο στη μετανάστευση για ξεκούραση και τροφή. Εδώ έχει σταματήσεις ο Αλέκος λίγες μέρες τώρα. Περιπλανώμενος μάλλον μαζί με την παρέα του. Ίσως η παρέα να αυξήθηκε, ίσως όχι. Μπορεί και να περιμένει κι άλλους μαυροπελαργούς από τις πιο βόρειες χώρες της Ευρώπης που θα σταματήσουν στον υγρότοπο, για να κάνουν μια ωραία ομάδα για τη μετανάστευση, η οποία μπορεί λέει να φτάσει και τα τριάντα πουλιά.

Καλό ταξίδι Αλέκο. Συγγνώμη αν σε φοβίσαμε όταν σου βάλαμε τον πομπό σου. Τώρα όμως έχεις τόσους φίλους. Τόσοι άνθρωποι σε αγαπάνε και παρακολουθούν το ταξίδι σου στο νότο κάθε μέρα. Να τρως όλο το φαγητό σου για να είσαι δυνατός και να καταφέρεις να διασχίσεις τη θάλασσα και να φτάσεις σώος στην Αφρική. Και να προσέχεις τα καλώδια του ρεύματος! Και να μην εμπιστεύεσαι τους ανθρώπους! Ακολούθησε το ένστικτό σου και έχεις τις ευχές μας για καλή επάνοδο.

Θα σε περιμένουμε…

ΥΓ: Ο Αλέκος τα κατάφερε, πέρασε το Αιγαίο, έφτασε στη Λιβύη, διέσχισε την έρημο και από τις αρχές Οκτωβρίου περιπλανιέται στο Τσαντ !

Χρήσιμες ιστοσελίδες

• Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών – ΒΕΤ: http://www.bat.uoi.gr/
• Εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας – BCL:  https://bc.lab.uoi.gr
• Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία: http://www.ornithologiki.gr/
• Δράση για την Άγρια Ζωή: https://www.facebook.com/drasiagriazoi/
• Ευρωπαϊκή Ένωση – Ο μαυροπελαργός ως προστατευόμενο είδος του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας των Πτηνών 2009/147/EC:  https://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/wildbirds/threatened/c/ciconia_nigra_en.htm
• Αποθετήριο δεδομένων Ευρωπαϊκής Ένωσης – Πληθυσμιακή κατάσταση και τάση των πτηνών για την περίοδο 2013-2018: http://cdr.eionet.europa.eu/Converters/run_conversion?file=gr/eu/art12/envxz8njg/GR_birds_reports_20191031-152940.xml&conv=612&source=remote#A030_B

Η Κική είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Διατήρησης & Διαχείρισης της Βιοποικιλότητας στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου της (BCL-Biodiversity Conservation Lab) θα αναρτώνται επιστημονικά νέα και κείμενα εκλαϊκευμένης επιστήμης (και νέα για τον Αλέκο…).