Μια μέρα με την οικογένεια μιας Αγκαθοκαλημάνας στο Δέλτα του Έβρου (βίντεο)

Του Κώστα Παναγιωτίδη*

Η Αγκαθοκαλημάνα ανήκει στην τάξη των Charadriiformes (Χαραδριόμορφων) στην οικογένεια των Charadriidae (Χαραδριών), στο γένος Vanellus και η επιστημονική της ονομασία στη λατινική γλώσσα είναι Vanellus spinosus. Spinosus σημαίνει αγκαθωτός και προσδιορίζει το χαρακτηριστικό της γνώρισμα που είναι το αγκάθι που έχει στην καμπή της κάθε φτερούγας της, το οποίο της δίνει πλεονέκτημα έναντι και μεγαλύτερων σε μέγεθος πτηνών.Ενήλικη Αγκαθοκαλημάνα εκπέμπει σήματα κινδύνου προς τους νεοσσούς της.

Είναι μεσαίου μεγέθους πτηνό μήκους 25-28 εκ., ξεχειμωνιάζει στη Μέση Ανατολή και στην υποσαχάρια Αφρική και αναπαράγεται στην Κύπρο, στην Τουρκία και στη Βόρεια Ελλάδα, κυρίως στα Δέλτα των ποταμών Έβρου και Νέστου, αλλά και στα Δέλτα των ποταμών Στρυμόνα και Γαλλικού/Αξιού/Λουδία/Αλιάκμονα, με το τελευταίο να θεωρείται το βορειοανατολικότερο σημείο της εξάπλωσής της.

Ενήλικη Αγκαθοκαλημάνα σε αναζήτηση τροφής.

Κάθε ζευγάρι έχει την επικράτειά του, όπου κάνουν και τη φωλιά τους, μια κοιλότητα στρωμένη με λίγα χόρτα στο στεγνό έδαφος, δίπλα σε έλος γλυκού ή υφάλμυρου νερού, με χαμηλή βλάστηση, όπου όλη η οικογένεια βρίσκει άφθονη τροφή. Γεννά συνήθως τέσσερα αυγά.

Ενήλικη Αγκαθοκαλημάνα επωάζει τ’ αυγά στη φωλιά της. Διακρίνονται και τα δυο αγκάθια στην καμπή των φτερούγων της.

Τρέφεται κυρίως με ασπόνδυλα (έντομα και προνύμφες, σκουλήκια, σαρανταποδαρούσες, καρκινοειδή, κλπ) αλλά και με μικρά σπονδυλωτά (ερπετά και αμφίβια). Τα φύλα είναι όμοια. Είναι θορυβώδης, με επιθετική συμπεριφορά έναντι εισβολέων στην επικράτειά της, ακόμη και προς τα μεγαλύτερα γεράκια.

Νεοσσός σε αναζήτηση τροφής.

Στα στενά ευρωπαϊκά γεωγραφικά όρια θεωρείται σπάνιο είδος, παγκόσμια όμως θεωρείται ως πτηνό ‘’Μειωμένου Ενδιαφέροντος’’ (Least Concern), με αυξητική πληθυσμιακή τάση.

Από την 1η έως τις 8 Ιουνίου 2021 παρακολουθούσα σχεδόν καθημερινά μια συγκεκριμένη οικογένεια Αγκαθοκαλημάνων στο Δέλτα του ποταμού Έβρου. Κάποιες από τις αξέχαστες στιγμές της καθημερινότητάς τους κατόρθωσα να καταγράψω σε βίντεο και να τις μοιραστώ μαζί σας σήμερα με μεγάλη μου χαρά. Ελπίζω να τις απολαύσετε.

Επεξηγηματικά σχόλια επί του βίντεο κατά χρονολογική σειρά:

00:00-00:26: Οι τρεις νεοσσοί της οικογένειας πείνασαν και βγαίνουν διαδοχικά κάτω από τις φτερούγες του γονέα τους, όπου βρίσκουν προστασία από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και από τυχόν θηρευτές. Στις 1/6/21 παρατηρήθηκαν τέσσερες νεοσσοί, ενώ από τις 2/6/21 μέχρι και τις 8/6/21 παρατηρήθηκαν μόνο οι τρεις.

Νεοσσός συλλαμβάνει την τροφή του.

00:27-00:36: Ο ένας γονέας επιτηρεί πάντα τους νεοσσούς από κοντινή απόσταση, ταυτόχρονα όμως επιτηρεί και τον πλησίον αυτών χώρο για τυχόν εμφάνιση θηρευτών, ώστε να προειδοποιήσει άμεσα τους νεοσσούς με ειδικούς ήχους κινδύνου, για να κρυφτούν στη βλάστηση.

Νεοσσός σε ανάπαυση.

Ο άλλος γονέας, που δεν φαίνεται στο βίντεο, επιτηρεί την ευρύτερη περιοχή της επικράτειάς τους, μακριά από τους νεοσσούς και σε περίπτωση αναγνώρισης δυνητικού κινδύνου αφ’ ενός ενημερώνει το ταίρι του με τους ειδικούς για την περίσταση ήχους, ώστε να βρίσκεται σε εγρήγορση και να προειδοποιήσει τους νεοσσούς να κρυφτούν, αν βέβαια χρειαστεί και αφ’ ετέρου με χαμηλή πτήση πάνω από το δυνητικό κίνδυνο διώχνει τους εισβολείς, όπως έγινε μ’ ένα σμήνος ψαρονιών που επιχείρησε να τραφεί στην επικράτειά τους.

Νεοσσός σε πλήρη ανάπαυση.

Σε περίπτωση εμφάνισης θηρευτή, ο γονέας που επιτηρεί τους νεοσσούς απομακρύνεται αμέσως απ’ αυτούς, ώστε να μην εντοπιστούν από το θηρευτή και στη συνέχεια προσπαθεί να παραπλανήσει το θηρευτή, συνήθως με επιτυχία, οδηγώντας τον σιγά-σιγά σε χώρο μακριά από τους νεοσσούς, ο οποίος μετά από λίγο αποχωρεί άπρακτος από την περιοχή. Σε περίπτωση όμως που ο θηρευτής κινηθεί προς την κατεύθυνση των νεοσσών, όπως έγινε με ένα αδέσποτο σκύλο, αναλαμβάνει δράση και ο άλλος γονέας, που επιτηρεί την επικράτειά τους. Έτσι και οι δυο γονείς μαζί, με εκκωφαντικούς ήχους και με χαμηλές πτήσεις πάνω από τον θηρευτή, δημιουργούν κλίμα πανικού και τον αναγκάζουν να εγκαταλείψει την περιοχή.

Νεοσσός προστατευμένος κάτω από την φτερούγα του γονέα του.

00:37-01:05: Οι νεοσσοί σε αναζήτηση τροφής με τις χαρακτηριστικές κινήσεις των χαραδριών, δηλαδή, τρέξιμο-σταμάτημα-έλεγχος κοντινής περιοχής-σύλληψη τροφής και ούτω καθ’ εξής.

01:06-01:09: Επαναλαμβανόμενοι ήχοι από το γονέα προς ενημέρωση των νεοσσών για εμφάνιση δυνητικού κινδύνου. Όταν ο κίνδυνος γίνει πραγματικός αυξάνεται η ένταση και η συχνότητα των ήχων του γονέα, που αποτελούν εντολή προς τους νεοσσούς για να κρυφτούν άμεσα στη βλάστηση.

01:10-01:55: Μετά από ένα χορταστικό πρωινό ακολουθεί πάντα η ενδελεχής περιποίηση των φτερωμάτων τους, νεοσσών και γονέων, για μισή και πλέον ώρα.

01:56-02:11: Έπεται, ολιγόλεπτη ανάπαυση των νεοσσών, ξαπλώνοντας στο έδαφος με λυγισμένα τα γόνατά τους.

02:12-02:26: Οι νεοσσοί είναι στην ανάπτυξη και ξαναπείνασαν γρήγορα, οπότε μετά από δέκα περίπου λεπτά ανάπαυσης σηκώνονται και συνεχίζουν την αναζήτηση τροφής.

02:27-02:58: Τώρα, αφού χόρτασαν, επιλέγουν για ανάπαυση τη θαλπωρή και την ασφάλεια κάτω από τις φτερούγες του γονέα τους. Η διαδικασία, αναζήτηση τροφής-ανάπαυση, επαναλαμβάνεται συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Η περιποίηση των φτερωμάτων γίνεται μετά τα κυρίως γεύματα, πρωινό και δείπνο. Η ανάπαυση στο έδαφος συνήθως λαμβάνει χώρα μόνο τις μεσημβρινές ώρες.

Νεαρή Αγκαθοκαλημάνα, τριών μηνών περίπου, λίγο πριν τη μετανάστευση στην περιοχή ξεχειμωνιάσματος, σε αναζήτηση τροφής.

Νεαρή Αγκαθοκαλημάνα συλλαμβάνει την τροφή της.

*O Κώστας Παναγιωτίδης είναι ηλεκτρονικός μηχανικός φωτογράφος άγριας ζωής και δημιουργός της ιστοσελίδας http://ornithofiloi.blogspot.gr.