Μύθοι και αλήθειες σχετικά με την τοξοπλάσμωση και το τοξόπλασμα

Ποιος είναι ο πραγματικός «εχθρός» και πώς να προστατευθούμε

Στην Αναστασία Διάκου επίκουρη καθηγήτρια της Κτηνιατρικής Σχολής (Εργαστήριο Παρασιτολογίας και Παρασιτικών Νοσημάτων) του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης απευθύνθηκε το www.zoosos.gr προκειμένου να ζητήσει τη βοήθεια της ώστε να διαλευκανθεί ο μύθος γύρω από την τοξοπλάσμωση και το τοξόπλασμα.

Καθημερινά ακούμε από γυναικολόγους, που αγνοούν στην κυριολεξία και το τι είναι η τοξοπλάσμωση και πως αυτή μεταδίδεται, να δίνουν λανθασμένες οδηγίες στις εγκυμονούσες. Το πρώτο πράγμα που λένε στις γυναίκες είναι να διώξουν το κατοικίδιο γατί τους από το σπίτι, γιατί εξαιτίας του κινδυνεύουν να αποβάλουν!

Όμως οι γυναικολόγοι δεν λένε ή δεν εξηγούν ότι οι εγκυμονούσες κινδυνεύουν περισσότερο αν φάνε μη καλά ψημένο κρέας ή λαχανικά και φρούτα, που δεν έχουν πλυθεί προσεχτικά, αφού και εκεί υπάρχει περίπτωση να βρίσκεται το παράσιτο, παρά από τη συμβίωση τους με μια ψιψίνα.

Η κα Διάκου μας εξηγεί τι πρέπει να κάνουμε για να προστατεύουμε και λεπτομερώς αναλύει γιατί οι έγκυες γυναίκες δεν πρέπει να φοβούνται ή να διώχνουν τις γάτες αν τηρούν τους κανόνες υγιεινής. Η συμβίωση μας με τις γάτες δεν αυξάνει τις πιθανότητες μόλυνσης μας από το τοξόπλασμα!

Τι είναι η τοξοπλάσμωση

Η τοξοπλάσμωση προκαλείται από το πρωτόζωο παράσιτο Τoxoplasma gondii και είναι μια αρκετά γνωστή παρασίτωση στο ευρύ κοινό, καθώς ο έλεγχός της περιλαμβάνεται στις προγεννητικές εξετάσεις. Όμως, δυστυχώς, υπάρχει ακόμα μεγάλη παραπληροφόρηση γύρω από την τοξοπλάσμωση, στη χώρα μας.

To παράσιτο πολλαπλασιάζεται μέσα στα κύτταρα του εντέρου της γάτας και άλλων αιλουροειδών («τελικός ξενιστής») και για 10-20 ημέρες η «άωρη» μορφή του διασπείρεται με τα κόπρανα του μολυσμένου ζώου στο περιβάλλον. Στο περιβάλλον και σε 2-4 ημέρες η άωρη μορφή του παρασίτου εξελίσσεται σε «ώριμη».

Όταν η ώριμη μορφή του παρασίτου καταποθεί από κάποιο θηλαστικό (συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου) ή πτηνό («ενδιάμεσος ξενιστής»), αυτό μολύνεται και τα παράσιτα φτάνουν στα κύτταρα διάφορων ιστών, όπου πολλαπλασιάζονται δημιουργώντας τοξοπλασμικές «κύστεις» (<0,3 χιλιοστά). Ο ενδιάμεσος ξενιστής μπορεί επίσης να μολυνθεί καταναλώνοντας ιστούς με τέτοιες «κύστεις».

Η γάτα μολύνεται όταν καταναλώσει ένα μολυσμένο ζώο (συνήθως ένα μικρό θήραμα π.χ. ποντίκι ή πτηνό) και πολύ σπανιότερα με την κατάποση ώριμων μορφών από το περιβάλλον. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι το παράσιτο, στη γάτα, εκτός από το έντερο, φτάνει και σε διάφορους ιστούς, ακριβώς όπως και στους υπόλοιπους ξενιστές, δημιουργώντας τις ίδιες «κύστεις».

Στους ιστούς, το παράσιτο παραμένει ζωντανό για πολλά χρόνια (συνήθως εφ' όρου ζωής) προκαλώντας παραγωγή αντισωμάτων από τον οργανισμό του ξενιστή, «προστατεύοντάς» τον με αυτόν τον τρόπο από νέες μολύνσεις. Έτσι, η γάτα αποβάλλει το παράσιτο με τα περιττώματά της μόνο την πρώτη φορά που θα μολυνθεί στη ζωή της και μόνο για 10-20 ημέρες. Υπολογίζεται δε, ότι ανά πάσα στιγμή και ανά τον κόσμο, μόνο το 1% των γατών αποβάλλει το παράσιτο.

Η μόλυνση στον άνθρωπο συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα, αλλά κάποιες φορές μπορεί να εμφανιστούν διόγκωση λεμφαδένων, πυρετός, μυαλγία, προβλήματα όρασης κ.ά. Αν μία γυναίκα μολυνθεί για πρώτη φορά στη ζωή της κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και δεν γίνει έγκαιρα θεραπεία, οι πιθανότητες να μολυνθεί το έμβρυο (συγγενής τοξοπλάσμωση), ανάλογα με το χρονικό σημείο της μόλυνσης είναι 10-15% για το πρώτο, 30% για το δεύτερο και 60% για το τρίτο τρίμηνο εγκυμοσύνης. Οι επιπτώσεις της συγγενούς τοξοπλάσμωσης ποικίλουν από ασυμπτωματική μόλυνση μέχρι και εμβρυϊκό θάνατο.

Με βάση τις παραπάνω πληροφορίες μπορούν να απαντηθούν οι πιο συχνές ερωτήσεις για την τοξοπλάσμωση:

Πώς μολύνεται ο άνθρωπος;

Καταναλώνοντας ωμό ή ατελώς ψημένο μολυσμένο κρέας διάφορων ζώων ή σπανιότερα, τρώγοντας ατελώς πλυμένα ωμά φρούτα και λαχανικά πάνω στα οποία υπάρχουν οι ώριμες μορφές του παρασίτου.

Τι πρέπει να κάνουμε για να μην μολυνθούμε;

Πρέπει να καταναλώνουμε πάντα καλοψημένο κρέας και να πλένουμε σχολαστικά τα φρούτα και τα λαχανικά που καταναλώνονται ωμά. Επιπλέον, να φοράμε γάντια όταν ασχολούμαστε με την κηπουρική και γενικά με εργασίες στο χώμα. Επίσης, να μην χρησιμοποιούμε το ίδιο μαχαίρι που επεξεργαστήκαμε ωμό κρέας για να κόψουμε σαλάτα, ψωμί κ.λ.π., χωρίς να το πλύνουμε πρώτα.

Πρέπει η έγκυος να διώξει τη γάτα της;

Όχι. Αρκεί η γάτα να παραμένει μέσα στο σπίτι και να ταΐζεται με μαγειρεμένη ή βιομηχανοποιημένη τροφή. Έτσι, δεν θα υπάρχει περίπτωση να μολυνθεί. Αν για κάποιο λόγο αυτό δεν είναι εφικτό, είναι καλό να καθαρίζεται η άμμος υγείας της γάτας καθημερινά από τα κόπρανά της, καλύτερα φορώντας γάντια. Με τα επιδημιολογικά δεδομένα που αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία επιβεβαιώνεται ότι η συμβίωσή μας με γάτες δεν αυξάνει την πιθανότητα να μολυνθούμε.

Πρέπει να εξετάσω τη γάτα μου;

Η εξέταση της γάτας δεν έχει ιδιαίτερη πρακτική αξία γιατί α) η αποβολή των άωρων παρασίτων στα κόπρανα γίνεται μόνο μετά την πρώτη μόλυνση της γάτας και μόνο για λίγες ημέρες β) η ταυτοποίηση του παρασίτου στο μικροσκόπιο δεν είναι δυνατή (υπάρχουν κι άλλα παρόμοια παράσιτα), γ) η ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων στο αίμα της γάτας (όπως γίνεται στον άνθρωπο) είναι εφικτή αρκετές ημέρες μετά την μόλυνση της γάτας, οπότε η περίοδος αποβολής των παρασίτων με τα κόπρανά της έχει παρέλθει.

Μπορεί να μολυνθεί ένας άνθρωπο από έναν άλλο ή από το σκύλο του;

Όχι. Το παράσιτο δεν μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων ούτε από το σκύλο στον άνθρωπο. Ο πραγματικός εχθρός της υγείας μας στην περίπτωση της τοξοπλάσμωσης είναι η άγνοια και οι παραπλανητικές οδηγίες που δεχόμαστε από κάθε πιθανή πλευρά. Η ενημέρωση με επιστημονικά τεκμηριωμένες πληροφορίες είναι ο μόνος τρόπος για να προστατευθούμε.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Παρασιτικά Νοσήματα. Χαραλαμπίδης Σ.Θ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2003

Toxoplasma gondii: epidemiology, feline clinical aspects, and prevention. Elmore et.al. Trends Parasitol., 2010, 26:190-6

Cats and Toxoplasma: implications for public health. Dabritz HA and Conrad PA. Zoonoses Public Health, 2010, 57:34-52

Sources of toxoplasma infection in pregnant women: European multicentre case­control study Cook AJC et.al. BMJ, 2000, 321:142–7

Διαβάστε επίσης:

Μάθε γιατί δεν κινδυνεύεις από τη γάτα σου αν εγκυμονείς & πως μεταδίδεται το τοξόπλασμα (ηχητικό)

Τοξόπλασμα και Εγκυμοσύνη: Αντιμετωπίζοντας τον μύθο που αδίκως στοχοποιεί τις γάτες (βίντεο)

Μύθοι και αλήθειες για τη λεϊσμανίωση και το καλααζάρ

Τοξόπλασμα και κατοικίδια: Μύθοι και Πραγματικότητα

Οι γυναίκες που εγκυμονούν ΔΕΝ κινδυνεύουν από τις γάτες

Ο ύπνος με κατοικίδια στη βρεφική ηλικία μειώνει τον κίνδυνο άσθματος