Οδηγίες για τη φροντίδα ζώων που έχουν εγκαύματα ή βρέθηκαν σε πυρόπληκτες περιοχές

Η Άννα Κατωγυρίτη, κτηνίατρος και ιδρύτρια του συλλόγου «Η Φιλοζωική Δράση Καρπάθου» δίνει συμβουλές για την ορθή διαχείριση και παροχή πρώτων βοηθειών σε ζώα τα οποία εντοπίζονται στις πυρόπληκτες περιοχές και απευθύνεται κυρίως στους συναδέλφους της.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΒΟΗΘΟΥΝ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΑ ΖΩΑ

Με ανάρτηση της στο facebook απευθύνεται στους εθελοντές και επισημαίνει τα εξής:

«Προς τους αγαπημένους εθελοντές που κάνουν έναν υπέρτατο αγώνα για να να βοηθήσουν πυρόπληκτα ζώα σε όλη την Ελλάδα

Τα παρακάτω τα γράφω με βάση την εμπειρία μου ως κτηνίατρος αποκλειστικά επειγόντων περιστατικών στην Αμερική.

Μου ζητήθηκε να γράψω κάποιες σημειώσεις σχετικά με τα εγκαύματα, που ίσως φανούν χρήσιμες σε εθελοντές και συναδέλφους κτηνιάτρους που βρίσκονται σε απομονωμένες περιοχές. Προσωπικά, θα βρίσκομαι στο κέντρο του Γαλατσίου για λίγες μέρες ακόμα (νυχτερινές ώρες) εκτός και αν μου ζητηθεί να πάω σε άλλο κέντρο.

Δεν είναι εύκολο σε μία ανάρτηση να τα γράψω και περιγράψω όλα, ωστόσο αυτό που θέλω να επισημάνω είναι πως υπάρχουν πολλοί τρόποι να ασκήσει κανείς την ιατρικά/κτηνιατρική επιστήμη (medicine is an art).

ΟΜΩΣ: για κάθε κτηνιατρική και ιατρική πράξη που πραγματοποιούμε οφείλουμε να έχουμε έναν λόγο (justification) στο μυαλό μας. Για κάθε αντιβίωση ή άλλα φάρμακα που δίνονται πρέπει να έχουμε σκεφτεί αν αυτό όντως βοηθά τον ασθενή, ποιες είναι οι παρενέργειες και ποια τα οφέλη. Όταν δεν γνωρίζουμε.. ρωτάμε. Κανείς δεν τα γνωρίζει όλα. Τόσο απλά.

Πάμε τώρα...

Για κάθε ζώο που λαμβάνουμε σε έκτακτα περιστατικά το πρώτο και κύριο είναι η σταθεροποίηση του. Κοιτάμε το ζώο στο σύνολο του.

✳️Πρέπει να θυμόμαστε όλοι πως τα ζώα δεν γνωρίζουν τι συμβαίνει γύρω τους, οπότε πέραν των διαφόρων τραυμάτων που μπορεί να αντιμετωπίζουν, έχουν και σημαντικό βαθμό άγχους. Οπότε οφείλουμε να κρατάμε τους χώρους όπου γίνεται η περίθαλψη ήσυχους και τα άτομα που βοηθούν να είναι τα άκρως απαραίτητα σε αριθμό. Το άγχος, ιδιαίτερα με τη ζέστη που επικρατεί, δυσχεραίνει την ανάρρωση τους και την ικανότητα τους να αναπνεύσουν σωστά. ✳️

Εφόσον έχετε την εκπαίδευση και την δυνατότητα: είναι σημαντικό να ελέγξετε ρυθμούς καρδιακών παλμών και αναπνοών, θερμοκρασία, βαθμό ενυδάτωσης του ζώου (είναι οι βλεννογόνοι - ούλα ξηρά;) πίεση (εφόσον αυτό είναι εφικτό), και ιδανικά ποσοστό κορεσμού οξυγόνου (με οξύμετρο).

✅ Εφόσον το ζώο έχει υπερθέρμανση (θερμοκρασία άνω των 39 βαθμών Κελσίου) μπορείτε να το βάλετε μπροστά σε ανεμιστήρα ή να βάλετε οινόπνευμα στις πατούσες και τα αυτιά (ισχύει το ίδιο σε γάτες και σκύλους). Μπορείτε επίσης να το βρέξετε με δροσερό νερό. Η θερμοκρασία θα πέσει και με την ενδοφλέβια χορήγηση ορού. Η φυσιολογική θερμοκρασία σε σκύλους και γάτες είναι μεταξύ 38-39.5 C.

❌ ΜΗΝ χρησιμοποιείται πάγους και παγωμένα νερά για να ρίξετε τη θερμοκρασία του σώματος.

➡️ ΟΞΥΓΟΝΟ:
Δείτε αν μπορείτε στα κέντρα να έχετε φιάλες με οξυγόνο. Όπως και στον άνθρωπο έτσι και στα ζώα που έχουν εκτεθεί σε καπνούς/ μονοξείδιο του άνθρακα/ cyanide είναι άκρως απαραίτητο. Η χορήγηση μπορεί να γίνει με μάσκα.

✅ Κάντε κατά το ελάχιστο έλεγχο κοιτώντας αν τα ούλα (βλεννογόνοι) του ζώου έχουν ωραίο ροζ χρώμα. Αν είναι μωβ/ μπλε χρειάζεται οξυγόνο και μεταφορά σε κλινική.

➡️ ΑΜΕΣΗ ΕΝΔΟΦΛΕΒΙΑ ΕΝΥΔΑΤΩΣΗ εφόσον υπάρχει κτηνίατρος:

Ζώα που έχουν εγκαύματα χρειάζονται άμεσα σταθεροποίηση καθώς τα περισσότερα ενδέχεται να έχουν υπόταση αλλά και αφυδάτωση. Η ιδανική χορηγία είναι με ενδοφλέβια χορήγηση ορού δεδομένου ότι χάνουν επιπλέον υγρά και πρωτεΐνες από τα εγκαύματα. Στην αρχή δίνουμε πάντα shock boluses ενδοφλέβια για την αρχική σταθεροποίηση του ζώου και κατόπιν υπολογίζουμε πόση ενυδάτωση χρειάζεται ανά 24ωρο.

** Εφόσον το ζώο μεταφερθεί σε κλινικές πρέπει άμεσα να ελεγχθούν και οι ηλεκτρολύτες του αίματος και να διορθωθούν οποιεσδήποτε διαταραχές της οξεοβασικής ισορροπίας άμεσα.

➡️ΑΝΑΛΓΗΣΙΑ:

✳️Πριν αγγίξετε τα εγκαύματα σκεφτείτε πως το ζώο πονάει! Μην αγγίζετε τα εγκαύματα χωρίς να έχετε κάνει κάποια ηρέμηση ή χορήγηση παυσίπονου στα ζώα. Κατά τη γνώμη μου δεν είναι σωστό, αλλά ούτε και δίκαιο για το ζώο το ίδιο.

- Σε ιδανικές συνθήκες χρειάζονται οπιοειδή (full mu agonists) όπως Fentanyl, για τα οποία από οτι έχω καταλάβει οι κτηνίατροι στην Ελλάδα δεν έχουν πρόσβαση (ελπίζω αυτό να διορθωθεί μελλοντικά καθώς είμαστε γιατροί και οι ασθενείς μας χρειάζονται σωστή αναλγησία- συζήτηση για άλλη φορά!).

✅ Οι συνάδελφοι κτηνίατροι, ωστόσο, ** έχετε πρόσβαση ** σε BUPAQ (Buprenoprhine- βουπρενορφίνη ) το οποίο πρέπει να δίνεται κάθε 8 ώρες. [ιδανικά σε ασθενείς που νοσηλεύονται δίνεται ενδοφλέβια].

✅Εφόσον δεν έχετε πρόσβαση σε BUPAQ ( το οποίο ως ημισυνθετικό οπιοείδες χρειάζεται συνταγή) μπορείτε να χρησιμοποιήσετε Gabapentin (Neurontin) κάθε 8 ώρες. Αυτό και ηρεμεί το ζώο αλλά και βοηθάει με τον πόνο. Ταυτόχρονα είναι καταπραϋντικό για τα νευραλγίες που υπάρχουν σε τέτοιες περιπτώσεις λόγω των εγκαυμάτων. Το συγκεκριμένο φάρμακο δεν χρειάζεται συνταγή.

👎🏻Το TRAMAL που χρησιμοποιείται κατά κόρον, από ότι έχω δει, κάνει ΕΛΑΧΙΣΤΑ για τον πόνο στους σκύλους. [Δεν έχουμε τους ίδιους υποδοχείς, και το φάρμακο δεν λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο όπως στον άνθρωπο]

✅ Για τους συναδέλφους κτηνιάτρους: προσωπικά κάνω και τοπική αναισθησία με Lidocaine- Bupivicaine mix (υπάρχει λόγος που χρησιμποιώ και τα δύο καθώς έχουν διαφορετικό χρόνο δράσης) όταν καθαρίζω χειρουργικά τα εγκαύματα.

✅ Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα συνηθισμένα meloxicam/ onsior/ κτλ εφόσον σταθεροποιηθεί το ζώο- αλλά χρειάζεται κατά τη γνώμη μου και το BUPAQ. Τα εγκαύματα πονάνε και τα μη στεροειδή δεν προσφέρουν αρκετή αναλγησία.

(Είμαι στη διάθεση κτηνίατρων ώστε να δώσω τις δοσολογίες που χρησιμοποιώ)

➡️ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΓΚΑΥΜΑΤΩΝ

Σίγουρα δεν μπορώ να γράψω όλη την διαχείριση σε μια ανάρτηση, αλλά είμαι διαθέσιμη σε οποιονδήποτε εθελοντή και συνάδελφο κτηνίατρο χρειάζεται βοήθεια. Εγκαύματα που χρειάζονται εκτεταμένη χειρουργική προσέγγιση αγγίζονται χειρουργικά συνήθως μετά από 3-7 ημέρες ανάλογα με την περίπτωση.

Αρχικά, όμως, όλα χρειάζονται μία περιποίηση:

✅ΑΡΧΙΚΗ ΠΛΥΣΗ ΕΓΚΑΥΜΑΤΩΝ: Θα πρέπει να πέσει η θερμοκρασία και στα εγκαύματα τα ίδια. Ως εκ τούτου τα εγκαύματα πρέπει να πλένονται με φυσιολογικό ορό (ισοτονικά διαλύματα) ή κανονικό νερό θερμοκρασίας δωματίου. Η αρχική πλύση πρέπει να είναι για τουλάχιστον 10 λεπτά.

✅O νεκρός ιστός αφαιρείται προσεκτικά και με πλύση υπό πίεση με ισοτονικά διαλύματα και χειρουργικά με αποστειρωμένη λεπίδα. Εφόσον καθαρίσει το έγκαυμα προσωπικά χρησιμοποιώ αντιβιοτική αλοιφή εφόσον δω ότι χρειάζεται και ΜΕΛΙ ή SILVER SULFADIAZINE ( SSD) κρέμα. Δεν χρησιμοποιώ σκευάσματα που έχουν άλλα χημικά. Το μέλι έχει ευεργετικές ιδιότητες και βοηθάει στην επούλωση των πληγών και των εγκαυμάτων. Επίσης, δεν επιτρέπει στα βακτηρίδια να αναπτυχθούν. Όλη η δράση του είναι επιστημονικά καταγεγραμμένη σε δεκάδες επιστημονικά περιοδικά.

✅ Το ιδανικό μέλι είναι το MANUKA (υπάρχει λόγος), αλλά αυτό είναι ακριβό εδώ στην Ελλάδα και δεν βρίσκεται εύκολα.
Οπότε… χρησιμοποιήστε ότι μέλι έχετε αρκεί να είναι από καθαρό βάζο και καινούργιο. Άλλος τρόπος είναι η δημιουργία ζαχαρόπαστας. Μπορεί να το βάλετε με προσοχή απευθείας στο έγκαυμα και από πάνω να βάλετε τις γάζες/ επιδέσμους.

✅ΑΛΛΑΓΗ ΓΑΖΑΣ: Προσωπικά αλλάζω γάζες κάθε 4-6 ώρες τις πρώτες ημέρες ώστε να βλέπω και την πορεία του εγκαύματος, να αφαιρώ τον νεκρό ιστό κτλ. Με κάθε αλλαγή γάζας κάνετε πλύση υπό πίεση με ορό, αφαίρεση νεκρού ιστού κτλ. Τοποθετείστε πάλι μέλι ή SSD και αντιμικροβιακή αλοιφή εφόσον χρειάζεται.

✅Πριν βάλω τις γάζες κάνω έγχυση τοπικής αναισθησίας πάντα όπως περιέγραψα παραπάνω.

‼️Ιδανικά, όλα γίνονται υπό ηρέμηση ή έστω με κατάλληλη αναλγησία (δείτε παραπάνω). Επαναλαμβάνω: τα ζώα πονάνε όπως και εμείς, άσχετα από το αν δεν το δείχνουν πάντα. Η φύση τους είναι να κρύβουν τον πόνο όσο μπορούν.

❌ Μην χρησιμοποιείται πάγο, ή παγωμένο νερό πάνω σε εγκαύματα καθώς αυτό έχει άλλες αρνητικές επιπτώσεις πάνω στις πληγές και τα εγκαύματα (π.χ. γίνεται αγγειοσυστολή που οδηγεί σε μειωμένη αιμάτωση του τραύματος και άρα οδηγεί σε νέκρωση των ιστών).

❌ Μην χρησιμοποιείτε οξυζενέ και άλλα καυστικά διαλύματα πάνω σε εγκαύματα. Είναι ένα λάθος το οποίο το έχω δει να επαναλαμβάνεται τόσο από εθελοντές όσο και από συναδέλφους κτηνιάτρους. Συχνά βλέπω να ζητούν εθελοντές οξυζενέ και στο διαδίκτυο- ΜΗΝ το χρησιμοποιείτε πάνω σε εγκαύματα - ιδιαίτερα σε αυτά που έχουν ήδη σταθεροποιηθεί και έχουν ήδη αρχίσει να επουλώνουν.

❓ Έχω ερωτηθεί αν μπορείτε να βάλετε απευθείας betadine ή chlorhexidine στα εγκαύματα. Στην πρωτη πλυση μπορούν να μπουν ** αραιωμένα**. Δλδ η chlorhexidine (2 ή 4% σκευάσματα) διαλύεται σε 0.25%. Όχι απευθείας. Προσωπικά, δεν τα χρησιμοποιώ για επόμενες αλλαγές σε γάζες καθώς είναι τοξικά προς τα νέα κύτταρα και καθυστερούν την ανάπλαση των ιστών. **Όλα αυτά τα διαλύματα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή πάνω σε πληγές και εγκαύματα γενικότερα. **

➡️ ANTIΒΙΩΣΕΙΣ:

Δεν υπάρχει κανένας λόγος να ξεκινήσει αντιβίωση σε όλα τα ζώα που έρχονται με εγκαύματα. Αυτό οδηγεί στην δημιουργία ανθεκτικών βακτηριδίων που ως συνέπεια θα οδηγήσει σε άλλα προβλήματα.
Προσωπικά ξεκινάω αντιβιώσεις μόνο εάν δω πραγματική ένδειξη μολύνσεως. Αυτό συστήνεται με βάση εκατοντάδες επιστημονικές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί. Όλα τα εγκαύματα φαίνονται “μολυσμένα” όταν τα δούμε αρχικά. Ωστόσο, το πρόβλημα είναι άλλο: το έγκαυμα.

Καθαρίστε τα εγκαύματα, τοποθετείτε τις γάζες με σωστό τρόπο και κάνοντας αλλαγές καθημερινά θα δείτε αν χρειάζονται αντιβιοτικά.

➡️ ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΑΤΙΩΝ:
Μπορείτε να ξεπλύνετε τα μάτια με φυσιολογικό νερό άφθονο. Εάν υπάρχει ένδειξη μόλυνσης μπορείτε να βάλετε Tobrex (tobramycin) κάθε 8 ώρες.

❌ Μην χρησιμοποιείτε σκευάσματα που έχουν μέσα στεροειδή (π.χ. TobraDEX) καθώς εάν τα ζώα έχουν έλκος του κερατοειδούς από τραύματα κτλ τα συγκεκριμένα φάρμακα απαγορεύονται. (Καθυστερούν την επούλωση και χειροτερεύουν έτσι το έλκος). Για να γίνει χρήση τέτοιων σκευασμάτων πρέπει να έχει επιβεβαιωθεί από κτηνίατρο με fluorescein stain πως δεν υπάρχει έλκος.

➡️ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Ένα ζώο με εγκαύματα, όπως ανέφερα παραπάνω, χάνει και υγρά και πρωτεΐνες μέσω των εγκαυμάτων. Μεταξύ άλλων, το σύστημα τους είναι σε ΣΟΚ. Οπότε είναι πολύ σημαντικό κρίσιμοι, ιδιαίτερα, ασθενείς να τρέφονται σωστά.
Οι πιο κατάλληλες τροφές (εάν έχετε πρόσβαση ή δωρεές που έχουν γίνει) σε αυτές τις περιπτώσεις είναι:

- A/D by Hills
- Recovery by Royal Canin
- CN (critical) by Purina

💚Υπομονή και κουράγιο σε όλο τον κόσμο που συνεισφέρει ανιδιοτελώς όπως μπορεί, και πάνω από όλα σε όσους έχουν επηρεαστεί από αυτή την τεράστια καταστροφή.».

Φωτογραφία: Γατάκι με εγκαύματα στη Βόρεια Εύβοια, Γιώργος Διαμαντίδης.