Η συζήτηση για τα δικαιώματα των ζώων και τη συνταγματική αναθεώρηση είχε παράδοξα υψηλό επίπεδο για τα δεδομένα του ελληνικού κοινοβουλίου (βίντεο)

Του Κώστα Αλεξίου*

Είδα όλη τη συνεδρίαση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος στις 28 Ιανουαρίου και γράφω από κάτω τι ειπώθηκε.

Γ. Κατρούγκαλος (ΣΥ.ΡΙΖ.Α.): Στην αρχική του εισήγηση αναφέρθηκε πολλάκις διευκρινιστικώς στο ότι ο νόμος αναφέρεται στην προστασία και στην ευζωία των ζώων, και ότι πρόκειται για μια γενικότερη τάση που πλέον έρχεται και στην Ελλάδα. Τονίζει τη σημασία της αναθεώρησης για την αντιμετώπιση της «ακραίας εμπορικής εκμετάλλευσης» των ζώων και συνεχίζει χρησιμοποιώντας ως σημείο αναφοράς τις πολιτικές της ΕΕ για την προστασία των ζώων, οι οποίες είναι ανώτερες από των ΗΠΑ. Δίνει επίσης ιδεολογικό υπόβαθρο στην επέκταση των δικαιωμάτων στα ζώα, ως ένα μέσο να αντικρουστούν οι συνέπειες των ακραίων νεοφιλελεύθερων πολιτικών.

Ι. Γκιόκας (Κ.Κ.Ε.): Ο Γκιόκας του Κ.Κ.Ε. ξεκινάει λέγοντας πως η επίκληση μιας τέτοιας προστασίας καταλήγει «κενό γράμμα» και «υποκρισία» επειδή δεν υπάρχουν οι κοινωνικές προϋποθέσεις που να κατοχυρώνουν τέτοια δικαιώματα, και επειδή ανάγει τα πάντα στην προσωπική ευθύνη και όχι στις υποχρεώσεις από μεριάς του κράτους (αναφέρεται και στην προστασία των ΛΟΑΤΚΙ). Αναγνωρίζει ωστόσο ότι η διάκριση των ζώων από το φυσικό περιβάλλον είναι απαραίτητη. Επί της ουσίας, θεωρεί ότι το αίτημα να προστεθούν τα ζώα στο άρθρο 24 είναι «κατανοητό» αλλά επειδή μέχρι τώρα το συγκεκριμένο άρθρο δεν έχει αποδειχτεί αποτελεσματικό για το περιβάλλον, δεν υπάρχει λόγος να μπει αναφορά στα ζώα γιατί θα συμβεί το ίδιο και στα ζώα. Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή το περιβάλλον είναι έρμαιο της προστακτικής του κέρδους, η οποία δημιουργεί ένα «τεράστιο εμπόριο» που εμποδίζει την εφαρμογή της αποτελεσματικής προστασίας. Θεωρεί επίσης πως οι σφοδρές αντιδράσεις που υπήρξαν στην πρόσφατη σχετική πρόταση νόμου, η οποία αποσύρθηκε, είχαν αυτό τον λόγο ως αφετηρία. (…)

Κ. Τζαβάρας (Ν.Δ.): Ο Τζαβάρας ξεκινάει λέγοντας πως πρόκειται για ένα «εξόχως σημαντικό και ενδιαφέρον» ζήτημα, του αρέσει η διατύπωση αλλά θεωρεί ότι πρόκειται για ένα κάλεσμα προς μια υπέρβαση των ιδεολογικών ορίων της διαφωτιστικής νεωτερικότητας, μέσα στην οποία υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων είναι μόνο ο άνθρωπος (αν και αποφεύγει να καταπιαστεί με τις ενδεχόμενες υποχρεώσεις του ανθρώπου προς τους μη ανθρώπους). Στη συνέχεια ο Τζαβάρας αναφέρεται στο «Φυσικό συμβόλαιο» του Μισέλ Σερ και στην ανάγκη που προτάσσει για την ανάπτυξη μιας νέας σχέσης μεταξύ ανθρώπου και περιβάλλοντος, η οποία θα ξεπερνάει τα στενά όρια του ανθρωπισμού και θα δίνει δικαιώματα και σε μη ανθρώπους. Αυτό κατά τον Κ. Τζαβάρα ακούγεται πολύ ωραίο αλλά είναι εικόνα από το μέλλον.

Μ. Βορίδης (Ν.Δ.): Ο Βορίδης επέλεξε να αποδώσει στον ΣΥ.ΡΙΖ.Α. την κατηγορία που πέταξε πριν από πάνω του ο Κατρούγκαλος και να αναγάγει το ζήτημα στο αγαπημένο του παιχνίδι της ιδεολογικής αντιπαράθεσης: κατηγορεί τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για δικαιωματισμό, ότι δίνει δικαιώματα στα ζώα, κάτι το οποίο έχει έναν per se ιδεολογικό χαρακτήρα – αριστερό, φυσικά, αφήνεται να εννοηθεί. Ξεκινώντας από τον Ντουόρκιν και τον Μπένθαμ -ο οποίος, παρεμπιπτόντως, ήταν συνειδητός χορτοφάγος· τι οξύμωρη αναφορά!– ο κ. Βορίδης κατέληξε να αναφέρεται στον δικαιωματισμό ως «νομικό ακτιβισμό» που «πρέπει να αποκρουστεί ως τέτοιος» (αν και εδώ δεν είναι απολύτως σαφές ότι αναφέρεται και στα ζώα και όχι μόνο στα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα) και κάνει επίσης επίκληση στα χρηστά ήθη.

Κ. Δουζίνας (ΣΥ.ΡΙΖ.Α.): Ο Δουζίνας αποδέχτηκε και ανταπάντησε το ιδεολογικό κατηγορητήριο του Βορίδη, κατηγόρησε με τη σειρά του τον Τζαβάρα για παρωχημένες απόψεις, και αντιπαρήλθε την αναφορά στον Σερ επικαλούμενος τον Ρίτσαρντ Ντόκινς και τον Πίτερ Σίνγκερ, οι οποίο μιλάνε «για προστασία των ζώων, ακόμα και για δικαιώματα των ζώων». Ο Δουζίνας φαίνεται αρκετά ενημερωμένος και αναφέρθηκε μέχρι και στο Great Ape Project. Μετά συνέχισε με μεθοδολογικές ενστάσεις επί της τοποθέτησης Βορίδη.

Ο Τζαβάρας πήρε πάλι τον λόγο για να απαντήσει στα λόγια του Δουζίνα σχετικά με την τοποθέτησή του περί ζώων επικαλούμενος τον Αλτουσέρ(!), λέγοντας ουσιαστικά ότι ο δυισμός μεταξύ ανθρώπου και ζώου είναι ιδεολογικός και κάνοντας ουσιαστικά μια αναγωγή, αν κατάλαβα καλά, στην υποτιθέμενη έλλειψη αυτοσυνείδησης από μεριάς των ζώων. Συνέχισε λέγοντας πως η σκέψη του δεν είναι παρωχημένη αλλά αντιστέκεται «στον τεμαχισμό της ζωής», ο οποίος «δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να πάνε τα πράγματα πιο πέρα από εκεί που τα βιώνουμε, με τις αξίες, τους κανόνες και τις αρχές που έχουμε αποδεχτεί» και ότι για να δοθούν δικαιώματα στα ζώα πρέπει να ανοίξει διάλογος με τα ζώα.

Θ. Φορτσάκης (Ν.Δ.): Ο δε Φορτσάκης συμφωνεί με τη συνταγματική αναθεώρηση όσον αφορά τα ζώα, καθότι είναι «πολύ φιλόζωος», και «αποδομεί» αστειευόμενος τον Τζαβάρα λέγοντας πως ο ίδιος συζητάει μια χαρά με τη γάτα του, η οποία καταλαβαίνει περί τις 60 λέξεις. Επίσης λέει ότι πρόσφατα διάβασε το Homo Deus του Χαράρι (Χαραρί, όπως τον αναφέρει δύο φορές) και ότι ο δυισμός μεταξύ ανθρώπου και ζώου είναι «επιστημονικά ελέγξιμος», επισημαίνει όμως ότι δεν θα μίλαγε για δικαιώματα των ζώων επειδή τα δικαιώματα «αυτή την ώρα είναι περιορισμένα στο να ασκούνται και να κατοχυρώνουν τις ανθρώπινες σχέσεις», υποπίπτοντας κατ' αυτό τον τρόπο σ’ έναν μάλλον απλοϊκό κυκλικό συλλογισμό για τα δεδομένα του, καταφέροντας όμως έτσι να μην παρεκλίνει από την κομματική γραμμή. Ο Φορτσάκης κάνει μια πολύ σωστή (οντολογικής φύσεως) διατύπωση, ωστόσο, όταν στη συνέχεια λέει ότι τα ζώα, αν και ανήκουν στην πανίδα, θα έπρεπε να καλύπτονται νομικά και ως αυθύπαρκτα όντα.

Στη δευτερολογία του ο Κ. Τασούλας της Ν.Δ. (στην πρώτη τοποθέτηση δεν αναφέρθηκε στα ζώα) αρνήθηκε να αποδώσει ιδεολογικό υπόβαθρο στις διαφορές των συναδέλφων του και ανήγαγε την πρόταση σε ένα ζήτημα συμβολικό και όχι ουσιαστικό. Κάπου εκεί έβαλε και το θέμα των ζώων, θεωρώντας ότι «η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος καλύπτει την προστασία του ζωικού βασιλείου και την ευζωία του» και ότι τα όποια προβλήματα υπάρχουν με τα ζώα προκύπτουν από είτε για λόγους κοινωνικούς είτε λόγω κακής νομοθετικής εφαρμογής.

Αν και η συζήτηση είχε παράδοξα υψηλό επίπεδο για τα δεδομένα του ελληνικού κοινοβουλίου, είναι προφανές ότι το ζήτημα προσεγγίζεται με κριτήριο τις μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Υπήρξαν, ωστόσο, και σοβαρές τοποθετήσεις. Ενώ έβλεπα τη συζήτηση κράταγα σημειώσεις για να αναφερθώ σε συγκεκριμένες θέσεις αλλά ουσιαστικά αποδομήθηκαν όλες τους άλλους ομιλητές, κάποιοι μάλιστα εντός της ίδιας παράταξης. Συνεχίζω να μην καταλαβαίνω βέβαια πώς ο «τεμαχισμός της ζωής» συνεπάγεται όλα αυτά που λέει ο Τζαβάρας και δεν καταλαβαίνω γιατί το Κ.Κ.Ε. δεν θέλει να υπάρχει μια σαφή διάκριση των ζώων από το περιβάλλον στο Σύνταγμα, όπως δεν καταλαβαίνω γιατί δεν έχει αρθρώσει ποτέ λέξη για το χυδαίο καπιταλιστικό εμπόριο της γούνας που στοχεύει αποκλειστικά στη μεγαλοαστική αγορά. Δεν καταλαβαίνω επίσης πώς ο Κατρούγκαλος χρησιμοποιεί ως παράδειγμα τα ευρωπαϊκά δρώμενα την ώρα που σε όλη την Ευρώπη τα εκτροφεία γούνας κλείνουν και ο ίδιος και το κόμμα του τα βαφτίζουν «επενδύσεις» και τα φέρνουν στην Ελλάδα. Δεν καταλαβαίνω, τέλος, πώς ο Τζαβάρας σε μια διαβούλευση που αφορά τα ζώα λέει πως οι διαβουλεύσεις που αφορούν τα ζώα δεν είναι της παρούσας εποχής. Σχήμα λόγου τα «δεν καταλαβαίνω», μια χαρά καταλαβαίνω.

Αυτό που θέλω να υπογραμμίσω εγώ είναι ότι συμφωνώ με τον Βορίδη, το ζήτημα είναι απολύτως ιδεολογικό. Μόνο που ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. δεν είναι άξιος να δεχτεί αυτές τις κατηγορίες, δεδομένου ότι δεν προασπίζεται τις ιδέες για τις οποίες κατηγορείται. Ο μετανθρωπισμός που προτάσσει η ιδέα των δικαιωμάτων των ζώων προέκυψε σε δεύτερο χρόνο από τον Διαφωτισμό και είναι δημιούργημα της προοδευτικής συλλογιστικής. Το ότι συγκρούεται με τις απόλυτες ανθρωπιστικές αξίες του Διαφωτισμού και καλείται να τις υπερπηδήσει, είναι ένα άλλο ζήτημα.

*Ο Κώστας Αλεξίου είναι μεταφραστής και συντονιστής των Εκδόσεων Κυαναυγή.

Διαβάστε επίσης:

Τι ψήφισαν τα κόμματα για τη συνταγματική κατοχύρωση της προστασίας των ζώων (βίντεο)

Π.Φ.Π.Ο.: Ένα βήμα πιο κοντά στη συνταγματική κατοχύρωση της προστασίας των ζώων (βίντεο)

Κατατέθηκε στη Βουλή το αίτημα 53 βουλευτών για να περιλαμβάνει η αναθεώρηση του Συντάγματος ξεχωριστή αναφορά στην προστασία των ζώων

Με εκπροσώπους της Π.Φ.Π.Ο. συναντήθηκε η επιτροπή Διαλόγου για τη Συνταγματική Αναθεώρηση

Π.Φ.Π.Ο.: Συνταγματική αλλαγή για να μην αντιμετωπίζονται τα ζώα ως αντικείμενα!

Συνέντευξη Τύπου για τις αλλαγές στο Σύνταγμα ώστε τα ζώα να μην αντιμετωπίζονται ως αντικείμενα

Π.Φ.Π.Ο.: Σειρά δράσεων για την καλλιέργεια της φιλοζωικής κουλτούρας στην Ελλάδα

Συγκέντρωση υπογραφών για την αναθεώρηση του Συντάγματος, για το δικαίωμα των ζώων στην ευζωία!